69
Birinchi guruh, ma'ruza matniga qo‘yiladigan talablar quyida-gilardan iborat:
1.
O‘qituvchi
ma'ruzaning
detallashtirilgan
rejasi,
boshqacha
aytganda,
texnologik
xaritasim
tuzishi
zarar. U aniq va lo‘nda
ifodalangan
butun
ma'ruza
mazmunini
qamrab
oluvchi
masalalarni
o‘z ichiga olishi zarur.
2.
Bayon
qilinishi
ko‘zda
tutilgan
masalalar
mantiqiy
izchillikda
yoritilishi hamda ular qisqacha xulosalar bilan yakunlanishi kerak.
3.
Ma'ruza
matni
kirish,
asosiy
va
yakuniy
qism,
ya'ni
xulosa
qismlaridan iborat bo‘ladi.
4.
Ma'ruzaning
mazmuni
ochib
beriladigan
asosiy
qismida
quyidagi jihatlarga e'tibor berilishi lozim:
a) ma'ruzaning g‘oyaviy nazariy jihatlari:
*
mavzuning
asosiy
tushunchalarini
o‘quv
dasturiga
mos
ra-
vishda ochib berilishi;
*
ma'ruza
matnining ilmiyligi;
*
ma‘ruza
matnida
muammoli
vaziyatlarni
yuzaga
keltiruvchi
masalalarning berilishi;
*
nazariyani amaliyot bilan bog‘liqligi;
*
o‘rganilayotgan
mavzuning
tegishli
fandagi
hozirgi
o‘rni
bel-
gilanishi va boshqalar.
b) ma'ruzaning metodik jihatlari:
* ma'ruzaning mantiqiyligi va isbot talab qilmasligi;
—materialni avodli va mazmundor tarzda berilishi;
—o‘quvchi-talabalarni idrok qilishlarini faollashtirish usullari;
—tarbiyaviy yo‘nalishga ega ekanligi.
Ma'ruzani o‘qish va matnini tayyorlash jarayonida qo‘llaniladigan barcha
an'anaviy va zamonaviy usullar, yo‘llar hamda texnik vosita,
jumladan,
multimedia vositalari va ko‘rgazmali o‘quv qurollari bayon qilinayotgan
mavzuning asosiy mazmunini ochib berishga qaratilgan bo‘lishi lozim.
70
Ma'ruzaning yakuniy qismi, xulosasida quyidagilar ko‘rsatilishi
shart:
*
mavzu yuzasidan asosiy xulosalar;
*
ma'ruzadagi asosiy tayanch tushunchalar;
* talabalarda bilishga va o‘rganishga qiziqish uyg‘otuvchi
hamda
o‘zlashtiruvchilarni
nazorat
qilish
imkonini
beruvchi
savol-
lar turkumini keltirilishi;
5. Adabiyotlar ro‘yxati ma'ruza mazmunmi aks ettirishi lozim.
Ikkinchi guruhga ma'ruza o‘qiydigan o‘qituvchi va uning shaxsiga qo‘yiladigan
talablar kiradi.
Ma'ruza o‘qish jarayon sifatida o‘byektiv va subyektiv tomonlarning birligidir.
Ma'ruza
o‘qishning
obyektiv
tomoniga
o‘qituvchiga
bog‘liq
bo‘lmagan,
o‘rganilayotgan
fanning
mazmuni,
dars
o‘tish
tamoyil-
lari kiradi. Subyektiv tomonlariga esa:
a)
O‘qituvchining shu fanni qanday egallagani, bilim darajasi;
b)
O‘qituvchining
uslubiy
tayyorgarligi,
metodikaning
qonun-
qoidalarini qo‘llay bilish mahorati;
d) har bir o‘qituvchining ta'lim-tarbiya jarayonida u yoki bu uslubni qo‘llashdagi
individual xususiyatlari kiradi.
Dars berishda pedagog subyektiv omil sifatida namoyon bo‘ladi. Ko‘p
jihatdan talabalarning o‘zlashtirishi o‘qituvchining dars o‘tishda
tanlagan
metodlariga bog‘liq.
Har bir o‘qituvchi o‘z qobiliyatini dars berishda namoyon qilib, ma'ruza va
nutqida o‘ziga xos jihatlarini ko‘rsatadi. Ma'lum bir mavzuni yoritishda o‘qituvchi
o‘zi yaxshi bilgan yoki o‘zining ilmiy izlanishlari bilan bog‘liq bo‘lgan, lekin shu
mavzuga to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liq bo‘lmagan savolga ko‘p vaqt ajratib, qolgan
savollarni ko‘rib chiqish uchun vaqt yetmay qolishi mumkin. Bu — mavzuni bayon
qilishda didaktikaning izchillik prinsiplarini buzilishiga olib keladi.
71
Shuning uchun dars o‘tishdagi muhim vazifalardan biri, bu — subyektiv omillar,
albatta, obyektiv omillarga bo‘ysinishi, aynan
shu fanning mazmunini ochib
berishga xizmat qilishi kerak. Bunda, albatta, to‘plangan metodik tajriba qo'l keladi.
Ma'lum bir yo‘nalishga, farmasevtikani asosiy qonunlari, tendensiyalari,
prinsiplari,
ijtimoiy, farmasevtika taraqqiyotning muammolarini tahlil qilishga
qaratilgan bo‘lishi kerak. Shuningdek, yosh
avlodning dunyoqarashini
shakllantirish, hayot kechirish tarzini tanlashning tarbiyaviy ahamiyatini oshirishi
lozim. Ilmiyligi jihatdan nazariya asoslarini amaliyot bilan, masalaning qo‘yilishini
ilmiylik bilan hamda farmasevtikaning yangi dolzarb masalalariga ijodiy yondashish
bilan, nazariy dalillarning mantiqiylik bilan uzviy birligi ta'minlanishi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: 
