Sharq tillari

 
 
 
 
FE’LNING UCHINCHI VA OLTINCHI BOBLARI (31-dars) 
 
 
 
 
 
 
 
Uchinchi bob
Fe‟lning uchinchi bobi birinchi bobdan olinib, uning birinchi o‟zak harfiga cho‟ziq
unli tovush qo‟shib yasaladi, quyidagi vaznda bo‟ladi ; َػبك\faa‟ala\ 

---

116 
َػبك 
Hozirgi-kelasi zamon va o‟tgan zamon shakllarininig asos qilib olingan shakllari 
quydagi vaznda bo‟ladi. 
َػبك\faa‟ala\
َػبل٣\yufaa‟lu\,Masalan; 
تربً \kaataba\ تربٌ٣\yukaataba\-yozishmoq. 
Majhul nisbat shakli quyidagicha bo‟ladi; َػٞك\fu „ila\, َػبل٣\yufaa‟alu\. 
Fe‟lning uchinchi bobi quydagi ma‟nolarni beradi: 
1)ikki shaxs o‟rtasidagi bo‟lgan o‟zaro munosabatni bildiradi. 
تزً\kataba\-yozmoq-- 
تربً\kaataba\-yozishmoq 
ةوٙ\zoroba\-urmoq--
ةهبٙ\zooroba\-urishmoq 
2)harakat qilish va musobaqa qilish ma‟nosida: 
نجٍ\sabaqo\-quvib o‟tmoq 
نثبٍ\saabaqo\-musobaqalashmoq 
علف\xoda‟a\-aldamoq 
عكبف\xooda‟a\-aldashga urinmoq 
تِؿ\g‟olaba\-yutmoq 
تُبؿ\g‟oolaba\-yutishga harakat q-q 
3)birinchi bobning ma‟molariga mos keladi. 
وكبٍ\saafaro\= 
ولٍ\safaro\-safar qilmoq 
لٛبّ\shaahada\= لّٜ\shahida\-guvoh bo‟lmoq 
Oltinchi bob. 
Uch harfli fe'llarning 6-bobi 3-bobning oldiga ـر \t\old ko'makchi harf qo'shib 
yasaladi va quydagi vaznda bo'ladi:
ؼلر
ٍب \tafaa'ala\
َػبلر 
ٍبؼلر 
Hozirgi-kelasi zamon va o‟tgan zamon shakllarining asos qilib olingan shakllari 
quyidagicha bo'ladi: َػبلر \tafaa‟ala\ 
َػبلز٣ \yatafaa‟alu\ masalan; 
تربٌر\takaataba\ 
تربٌز٣ \yatakaatabu\-xatni olib bormoq 

---

117 
Majhul nisbat shakli; 
َػٞلر\tufuu‟ila\ 
َػبلز٣ \yutafaa‟alu\. 
6-bob fe‟lining mana bunday ma‟nolari bor: 
1)o‟zaro yoki umumiy aloqalarni ifodalaydi; 
ةوٙ\zoraba\-urmoq 
ةهبٚر\tazooroba\-oz‟aro urishmoq 
ٍلث\badala\-almashmoq ٍكبجر\tabaadala\-o‟zaro almashmoq 
ٜوٍ\saqoto\-tushmoq 
ٜهبَر\tasaqoto\-ko‟p tushmoq 
2)o‟zini biror narsaga o‟xhsatish ma‟nosini ifodalaydi: 
ٗوٓ \marozo\-kasallik
ٗهبٔر\tamaarozo\-o‟zini kasalga o‟xshatish 
َٜع \jahila\-bilmaslik 
َٛبغر\tajaahala\-o‟zini bilmaslikka solish 
Mashq ishlash. 
َٔػ\a‟mila\-ish, َٚٗ\nazola\-jang q-q, 
لؼٍ\sa‟ada\-
baxtli bo‟lmoq fe‟llarini 3-bob vaznida hozirgi-kelasi zamon va o‟tgan zamon 
shakllarida tuslang. 
Mashq ishlash 
ٕٞػ\a‟vana\-yordam q-q, ًَٔ\kamula\-to‟la bo‟lmoq 
ّلٕ\sodama\-itarmoq fe‟llaridan 6-bob vaznini yasang va ularni hozirgi kelasi 
zamon va o‟tgan zamon shakllarida tuslang. 
Mashq ishlash.Quyidagi matnni ko‟chiring, unli tovushlarini oz‟ orniga qo‟yib, o‟zbek 
tiliga tarjima qiling. 
\yavmu r-rohati\-Dam olish kunida