Sh. H. Usanov, M. X. Tinibekov harbiy toksikologiya

Is gazidan yengil zaharlanishda  kuchli  bosh  og‘rig‘i  (asosan, 

chakka  va  peshonada),  bosh  aylanishi,  quloqda  shovqin,  nafas 

yetishmasligi,  lanjlik,  ko‘ngil  aynishi,  ba’zida  qusish,  yurganda 

chayqalib  ketishlar  kuzatiladi.  Bu  belgilar  is  gazi  ta’siridan  xalos 

---

68

bo‘lingach o‘tib ketadi. Bosh og‘rig‘i birmuncha muddat (sutka va 

undan ortiq) saqlanib turadi. 

O‘rta darajada zaharlanishda  yuqoridagi  belgilar  kuchliroq 

namoyon bo‘ladi. Qo‘shimcha ravishda mushaklarning bo‘shashishi 

va  muvozanatning  yo‘qolishi  paydo  bo‘ladi.  Ba’zida  jabrlanuvchi 

butunlay  harakatdan  qoladi.  Nafas  yetishmovchiligi  kuchayib, 

yurak  urishi  tezlashadi.  Qon  bosimi  tushib  ketadi.  Bularga  ko‘ngil 

aynib,  qusish  qo‘shiladi.  Fikrlash  susayadi.  Ba’zida  ma’lum 

muddatga  xotiraning  yo‘qolishi,  uyquchanlik  kuzatiladi.  Yonoqlar 

ochiq qizil tusga kiradi. Ba’zida yuz va tana mushakarining titrashi 

kuzatiladi.  Davo  choralari  ko‘rilgandan  so‘ng  fikrlash  tiniqlashadi. 

Ahvol  yaxshilanadi.  Biroq  bir  necha  kun  davomida  bosh  og‘rig‘i, 

charchoq,  lanjlik,  uyquning  yomonligi  va  boshqa  qator  belgilar 

saqlanib qoladi.