Sh. H. Usanov, M. X. Tinibekov harbiy toksikologiya

Umumta’sirlovchi  zaharli  moddalar  ko‘plab  a’zo  va  tizimlar, 

birinchi  navbatda  qon  va  asab  tizimi  faoliyatiga  ta’sir  ko‘rsatadi. 

Tipik vakili xlorsian hisoblanadi. Xlorsian rangsiz gaz bo‘lib (–13°C 

dan past haroratda suyuq), tez ta’sir qiluvchi ZMlar toifasiga kiradi. 

Suv ta’siriga barqaror, g‘ovakli materiallarda tez o‘tadi. Gaz holatda 

qo‘llaniladi. Inson organizmiga nafas a’zolari orqali ta’sir ko‘rsatib, 

og‘izda metall ta’mini, so‘zlardagi noaniqlikni paydo qiladi, ko‘zni 

achishtiradi, lanjlik, bosh aylanishi, ko‘ngil aynishi, qusish, tomoqda 

og‘riq  va  tirnalish,  keyinchalik  qo‘rqish  hissini  keltirib  chiqaradi. 

Tomir  urishi  sekinlashadi.  Nafas  olishdagi  ravonlik  yo‘qoladi. 

Jabrlanuvchi hushidan ketadi. Mushaklar tortisha boshlaydi. Falajlik 

rivojlanadi.  O‘limga  nafas  olishning  to‘xtashi  sabab  bo‘ladi. 

Xlorsian bilan zaharlanganda yuz terisi va shilliq qavatlar och qizil 

rangga kiradi.