Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

Mavzu yuzasidan savol va topshiriqlar: 
1.
I.L. Bim, S.F. Shatilov R.P. Milrud va Ye.I. Passovlarning grammatikaga 
doir fikrlarini bayon eting.
 
2.
Grammatikaning chet tili o‘qitishdagi ahamiyati haqida gapirib bering.
 
3.
Hozirgi vaqtda chet tillarni o‘qitish metodologiyasida grammatik 
ko‘nikmalarni shakllantirish jarayonida qanday uslubiy yondashuvlarni ajratib 
ko‘rsatish mumkin?
 
4.
Xitoy tilini o‘qitishda ona tili grammatikasini yaxshi bilish nima uchun 
kerakligini izohlang.
 
5.3 §. Xitoy tili darslarida qo‘llaniladigan ayrim an’anaviy va noan’anaviy 
metodlar 
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: 
Xitoy tilini o‘rgatishda qo‘llaniladigan 
an’anaviy va noan’anaviy metodlar haqida ma’lumot berish, mazkur 
metodlarning afzalliklari, hamda ularni dars sifati va natijalariga ijobiy ta’siri 
masalalari haqida fikr yuritish. 
 
Tayanch so‘z va iboralar:
semantika ,leksika, talaffuz, ”
韵母
” , “
声母
”,”
笔画
”, ”
笔顺
”,
verbal qoidalar,
vizual qoidalar, sxema, jadval va qoida — 
analogiya. 
Xitoytilinio‘rganishniendiboshlayotgano‘quvchi-
talabalarbirnarsanianiqbilishlarikerak: 
xitoytiliboshqatillargamutlaqoo‘xshamasligi, 
murakkabligi, 
shubilanbirgao‘zigaxososonligi, 
ajoyibligi, 
betakrorligiva,engasosiysi,go‘zalligibilanajralibturadi. 
Bu 
tilnio‘rganuvchilar,avvalo,sabr-bardoshli, irodalivag‘ayratlibo‘lishlarizarur. Ilk 
marotabaxitoytilidarsigakirgantalabada, 
ya’niendiginaxitoytilinio‘qib–
o‘rganishniboshlaganyoshlarimizda, 
ayniqsa,xitoytilidaginutqniendieshitib, 
xitoyyozuvi 
(iyerogliflaflarini) 
endiko‘ribturganyigit-
qizdabirdanvahimapaydobo‘lishitabiiy. Bunga also yo‘lqoymaslikva,aksincha, 
mana shuvahimaniyengishuchunastoydilharakatqilishlozimbo‘ladi. 
Ilmiynuqtainazardanharqanday “tilnio‘qitishmetodikasidanima uchun 
(ta’lim maqsadi), nimani (ta’lim mazmunini), qanday qilib (ta’lim metodlari va 
prinsiplari asosida) hamda kimga (o‘quvchiga) o‘rgatish haqida ilmiy 

---

107 
mulohazalar 
yuritiladi”
34
. 
Xitoytilidarslarinitashkilqilishdao‘qituvchibilantalabao‘rtasidagimuloqotning 
verbal 
vanoverbalturlaridankengfoydalanilsa, 
darsyanadaqiziqarlivasermahsulbo‘ladi. 
Bizningtavsiyalarimizxitoytilio‘rganishniendiboshlayotgano‘zbekguruhi
talabalrigategishliekanliginiyanabir 
bora 
eslatibo‘tamiz. 
Avvalo,talabanitilo‘rganishdanko‘nglinisovutibqo‘ymaslikyo‘lidadoimizlanish
kerak. Buninguchunesaxitoytilihaqidaqiziqarlima’lumotlarberish, har ikki xalq 
madaniyati, 
ijtimoiy 
muhiti, 
turmush 
tarzi 
bilan 
bog‘liq 
holdamisollarkeltirish,mazkurtilnio‘rganishorqalikelajakdayurtimizxalqaroaloq
alariningrivojiganaqadarulkanhissaqo‘shishmumkinligiborasidatalabalargag‘ur
urbilangapiribberishjudamuhimsanaladi. 
Bu 
yoshlarimizdavatanparvarlikhissinioshirishda 
ham 
ulkanahamiyatgaega. 
Birinchidarsdayoqtalabalargaularuchunbutkulnotanish, 
lekino‘rganishnixohlayotgantillarida, 
ya’nixitoytilidayozilgankichikroqmatnnio‘qibberishnitavsiyaqilaman. 
Bu 
orqali, 
talabalarda 
“agar 
xitoytiliniyaxshio‘rgansam, 
men 
ham 
kelajakdashundayo‘qiyolarekanmanda!”, degan ilk taassurothosilbo‘ladi. 
Shundanso‘ng, ya’nikeyingidarslardanboshlab, nutqning uchjihati — 
tuzilishi 
(grammatika), 
semantika 
(leksika) 
va 
«ifoda» 
(talaffuz)haqidama’lumotlarberibborishumumiytilo‘qitishmetodikasidatavsiyaqil
inadi. Bu nutqning uch jihati metodikada til materiali tomonlari deb ataladi. Lekin 
biz, xitoy tili o‘qituvchilari aksariyat hollarda til materialining oxirgi jihatidan 
boshlaymiz, ya`ni «ifoda» (talaffuz)dan bosqichidan va to‘g‘ri ham qilamiz. 
Talaffuzni o‘rgatish chog‘ida ko‘p narsa talabalarni talaffuz birligi bilan 
«tanishtirish» tushunchasining metodik izohini bilishiga bog‘liq.