Мавзу: Математика фанининг тарихи, методи ва метадалогияси


MAVZU: ABU RAYXON BERUNIYNING MATEMATIKADAGI IJODI



Download 1,73 Mb.
Pdf ko'rish
bet40/89
Sana22.01.2021
Hajmi1,73 Mb.
#55955
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   89
Bog'liq
matematika tarixi

 
MAVZU: ABU RAYXON BERUNIYNING MATEMATIKADAGI IJODI. 
REJA: 
1.Abu Rayxon Beruniyning xayoti va ijodi 
2.Abu Rayxon Beruniyning matematikadagi ijodi 
Abu  Rayxon  beruniy  Muxammad  ibn  Axmad  beruniy  Xorazm  voxasidagi  kadimiy  
shaxarlardan  biri  bulgan  Kot  shaxrida  (xozirgi  KK  ASSR,  Beruniy  shaxri)  973  yil  4  sentyabrda 
tugilgan.  Uning  bolalike  va  yoshlik  davri  Kotda  utdi.  Kot  shaxri  Urta  Osiyoning  feodalizm 
davridagi tarakkiy etgan markaziy shaxarlardan biri bulgan. 
Beruniyda  bolalik  choglaridayok  fanga  chukur  kizikish  va  uning  tarmoklarini  egallashga 
intilish  boredi.  U  kuprok  anik  fanlarga  kizikar  edi.  YOsh  Beruniydagi  bunday  iste`dodni  sezgan 
Abu  Nasr  ibn  Irok  uni  uz  tarbiyasiga  oladi.  Ibn  Irok  Xorazmning  xukmron  doiralariga  karindosh 
bulib,  u  X-XI  asrlarning  eng  yirik  astranom  va  matematiklaridan  edi.  U  uzok  yillar  davomida 
Beruniy  bilan  birga  buladi,  unga  astranomiya  va  matematika  soxasida  ustozlik  kiladi.  Beruniy 
umrbod uz kalibida ustoziga bulgan chukur xurmat va minnatdorchilik xislarini saklab koladi. 
Beruniy  1031  yilda  yozib  tugatgan  80  bobdan  iborat  «Xindiston»  nomli  mashxur  asarining 
ancha  kismi  astranomiya  fanining  turli  masalalariga  bagishlangan  bulib,  kolgan  bulimlarida 
Xindiston  xalklarida  geografiya,  tarix,  filologiya,  astranomiya  va  boshka  fanlarning  tarakkiyoti, 
xindlarning diniy karashlari, urf-odatlari, etnografiyasi bayon etilgan. 
«Xindiston»  asarining  XIII  va  XVI  boblarida  arifmetikaga  doir  masalalar,    XV,  XXIII  va  
XXIV boblarida esa geometriyaga doir masalalar bayon etilgan. 
Beruniy 1029-1034 yillar orasida yozgan «Kitob at-tafxim» asarida astranomiya va geodeziya 
bulimlaridan tashkari, geometriya va arifmetikaga doir bulimlarini kiratadi. 
Kitobda  533  ta  savollar va  ularning javoblari  bulib, bulardan oldingi  119  tasi matematikaga 
tegishlidir.  1-37  savollar  planimetriyaga,    38-56  savollar  nisbatlar  nazariyasiga,  57-71  savollar 
stereomtriyaga, 72-95 savollar muzika nazariyasiga, 96-108 savollar arifmetikaga, 109-115 savollar 
algebra  va  xarflar  bilan  xisoblashga,  kolgan    savollari  astranomiyaning  turli  masalalariga, 
astralogiyaga va geodeziyaga bagishlangan. 
Arifmetika,  algebra  va  sonlar  nazariyasiga  bagishlangan  bulimlarning  mundarijasi  kiskacha 
shundan  iborat:  Beruniy  eng  avval  son  tushunchasiga  ta`rif  beradi.  «Son  –  birliklardan  iborat 

Download 1,73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   89




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish