Mavzu: Imom al-g’azzoliyning

Shar‟iy 
bo„lmagan 
ilmlar 
Shar‘iy bo‗lmagan ilmlar mahmud (maqtalgan), mazmum 
(qoralangan), mubohga bo‗linadi. 
9. 
Mahmud ilmlar 
Dunyo manfaatlari ularga bog‗langan ilmlardir. Masalan, hisob-
kitob, tibbiyot. Bu qism ilmlarning o‗rganish farzi kifoya bo‗lganlari 
bor, farz bo‗lmasdan, fazilat sanalganlari bor. 
10. 
Farzi kifoya 
ilmlar 
Farzi kifoya ilmlar dunyo ishlarini qoyim qilishga kerak bo‗ladigan 
ilmlardir. Masalan, tib ilmi inson jismining sog‗lom turishi uchun 
zarur, hisob-kitob ilmi esa, muomalalarda, merosu vasiyatlarning 
taqsimotida kerak bo‗ladi. Bu ilmlardan birortasi biror shaharda 
bo‗lmay qolsa, shahar ahlining barchasi gunohkor bo‗ladi. Agar uni 
bir kishi o‗rgansa, kifoya qilib, uni o‗rganish farzi qolganlardan 
soqit bo‗ladi. Tibbiyot va hisob-kitobni farzi kifoya degan 
so‗zimizdan ajablanmaslik kerak. Aslida, sanoatning boshqa 
sohalari - dehqonchilik, to‗qimachilik, siyosat ilmi, hattoki, qon 
olish kasbi va tikuvchilik ham farzi kifoyadir. Zero, bir mamlakatda 
qon oluvchi do‗xtir topilmasa, ular kasallikka yuz tutishlari turgan 
gap. Bu kasb yo‗qligi tufayli odamlar halok bo‗lsa, ularning 
barchalari gunohkor bo‗ladi. Zero, kasallikni bergan Zot uning 
da‘vosini ham bergan va muolaja yo‗lini ko‗rsatgan, sabablarni 
hozirlab qo‗ygan. Bunga e‘tibor qilmay, halokatga ro‗baro‗ bo‗lish 
joiz emas. 
11. 
Fazilat sanalgan 
ilmlar 
Fazilat sanalgan ilmlarga hisob-kitobning daqiq jihatlari, 
tibbiyotning nozik qirralarini chuqur o‗rganish kiradi. Chunki farzi 
kifoya bo‗lgan ilmlarni nozik jihatlari bilan chuqur o‗rganish zarur 
ilmni ziyodasi bilan bilish, demakdir. 
12. 
Mazmum ilmlar 
Sehr, tilsimot, ko‗z bog‗lash va talbis (bir narsani haqiqatidan 
boshqacha qilib ko‗rsatish) kabilardir. 
13.