Mavzu: Imom al-g’azzoliyning

 
Ilovalar
…………………………………………………………………...………….85
 
 
 
 
 

---

Kirish. 
Mavzuning dolzarbligi. 
Mamlakatimizda hozirgi kunda jamiyatimizning barcha sohalari, jumladan, 
ma'naviy-ma'rifiy hayotda ham ulkan o'zgarishlar ro'y bermoqda. Bunday o'zgarishlar 
jarayonida kelajagimiz vorislari hisoblangan yoshlarni barkamol inson qilib 
tarbiyalash masalasi har qachongidan ham dolzarb ahamiyat kasb etadi. Zero, 
yoshlarda yuksak kasbiy, ma'naviy fazilatlar, ma'naviy-moddiy qadriyatlarni asrash, 
boy merosimiz, tariximiz, umuminsoniy qadriyatlarga hurmat, Vatanga muhabbat 
hissini tarbiyalash milliy istiqlol g'oyasining hal qiluvchi omili hisoblanadi. 
Mustaqil respublikamiz taraqqiyotining barcha jihatlari kishilarning ijtimoiy-
axloqiy, shaxsiy fazilatlariga bog'liqligini O'zbekiston Respublikasi Prezidenti 
I.A.Karimov o'zining ma'ruzalari va asarlarida har tomonlama asoslab berdi. 
Mamlakatimizning istiqlol yo'lida rivojlanishi ma'naviyatimizning umri boqiy 
sarchashmalarini o'rganish uchun ijtimoiy, siyosiy, ilmiy imkoniyatlar yaratdi. Shu 
bois keyingi yillarda ma‘naviy merosimizga bo'lgan e‘tibor ancha kuchaydi.
Prezidentimiz I. A. Karimov o‘zlarining ―Yuksak ma‘naviyat-yengilmas kuch‖ 
asarlarida
1
sharqning buyuk mutafakkir va allomalarning milliy madaniyatimizning 
rivojlanishiga qo‘shgan betakror xissalari to‘g‘risida so‘z yuritganlari hammamizga 
ma‘lum. 
Binobarin, 
milliy 
ijtimoiy-iqtisodiy, 
falsafiy 
tafakkurimizning, 
mentalitetimizning shakllanishida sharq donishmandlarning ahamiyati shubhasiz 
muhim o'rin tutadi. Shunday sharq mutafakkirlaridan biri Islom olamida ―Hujjatul 
Islom‖ taxallusi bilan ataladigan Abu Homid Al-G‘azzoliydir. O‘rta asrning 
mutafakkir ulamolari ilm olish va ta‘lim berishda, ilmlarni tushunishda diniy ilmlar 
bilan bir qatorda dunyoviy bilimlarni ham zaruriy deb hisoblaganlar. Shuning uhun 
ham o‘rta asrlarda sharqning ham ma‘naviy, ham madaniy hayotida taraqqiyot 
g‘arbning taraqqiyotidan ustun turgan. Shuningdek, ma‘lumki G‘azzoliy ham diniy, 
1
I. A. Karimov. ―Yuksak ma‘naviyat-yengilmas kuch‖.- T:2009-yil.(kitob.uz—Php betdan olindi.)

---

4 
ham dunyoviy bilimlar bilan shug‘ullanganlar. Imom G‘azoliyning falsafiy fikrlari 
g‘arb faylasuflarining qarashlariga ham ta‘sir qilganligini g‘arb sharqshunoslarining 
G‘azzoliyning ilmiy merosini o‘rganish ustida o‘tkazgan tadqiqotlaridan bilish 
mumkin. 
G‘azzoliyning sotsiologik ta‘limotlari asosan Islom dinining ta‘limotlariga 
asoslanadi.Islomda iymon kishi xulqini tartibga soluvchi muhim mezon hisoblanadi. 
Insonning xulq-atvori darajasi uning iymoni mustahkamligi bilan belgilanadi. U 
o'zining asarlaridagi ta'lim-tarbiya, axloq-odob haqidagi fikrlarini sharqning mashhur 
allomalari, hadisi shariflardagi g'oyalar bilan boyitgan. 
Ma‘lumki sotsiologiya fan sifatida XIX asrda g‘arbda vujudga kelgan. Lekin 
sharqda o‘rta asrlarda xususan IX-XII asrlaga to‘g‘ri keladigan uyg‘onish davrida
sharq allomalari g‘arbda keyinchalik ilmiy tafakkurning rivojlanishiga poydevor 
bo‘lgan ijtimoiy hamda ilmiy fanlarga dunyo taraqqiyotiga sezilarli ta‘sir 
ko‘rsatadigan ilmiy merosni qoldirganlar. Mustaqqilligimizga erishganimizdan so‘ng 
jahon tamadduniga sezilarli iz qoldirib ketgan buyuk ajdodlarimiz qoldirgan boy 
merosni o‘rganish, qayta tiklash, hamda fan sofasida o‘rganilmay qolgan o‘tmishdagi 
allomalarimizning ta‘limotlarini ochib berish ishlari keng yo‘lga qo‘yildi. Shuni 
inobatga olib g‘arbda o‘z ijtimoiy-falsafiy, sharqda esa asosan diniy ta‘limotlari bilan 
shuhrat qozongan Imom Al-G‘azzoliyning sotsiologik qarashlarini o‘rganish fandagi 
ijobiy o‘zgarishlarga sabab bo‘ladigan dolzarb ahamiyat kasb etadi.