O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

 
Qo’zg‘aluvchanlikni(bu harakat potensiali bo’sag’asi bilan aniqlanadi) ko’p 
dori vositalar kamaytiradi
.
Aritmiyaga qarshi vositalardan foydalanganda ulardan ko’pchiligi 

---

- 389 -
miokardni qisqaruvchanligini kamaytirishini hisobga olish kerak. Miokardning 
qisqaruvchanligini kamayishi yurakning funksional faoliyatiga, ayniqsa yurak 
yetishmovchiligida salbiy ta’sir ko’rsatadi. 
Aritmiyaga qarshi vositalarning kardiotrop ta’sirini baholashda adashgan 
nerv va simpatik nervlar orqali amalga oShuvchi ekstrakardial ta’sir 
o’zgarishlarini hisobga olmaslik mumkin emas. Ma’lumki adashgan nervlardan 
yurakka impulslar o’tishini pasayishi (m-xolinoblokator ta’siriga ko’ra) sinus 
ritmini oshiradi, yurak AV-tugunda o’tkazuvchanlikni yaxshilaydi va uning 
refrakter davrini qisqartiradi. Ayniqsa agar gap xinidin va bir qator xinidinga 
o’xshash moddalar to’g‘risida ketsa bunda ularning vagolitik ta’siri xuddi Shu 
moddalarning aritmiyaga qarshi ta’siri ta’minlovchi yurakdagi effektlarni 
kuchsizlantiradi. Adrenergik innervatsiyadagi ion kanallarini berkituvchi 
guruhdagi alohida aritmiyaga qarshi vositalarning ta’siri bunda kam aks etadi 
(amiodarondan tashqari) va asosan aritmiyaga qarshi ta’sir ko’rinmaydi yoki u 
kam bo’ladi.
Shunday 
qilib 
aritmiyaga 
qarshi 
vositalarning 
ta’siri nafaqat 
kardiomiotsitlarning ion kanallariga bevosita ta’siri, balki ularning efferent 
innervatsiyasi o’zgarishi bilan ham bog‘liq. 
 
a) Natriy kanallarini bloklovchi vositalar (membranalarni 
mustahkamlovchi moddalar; guruh I) 
I A kichik guruhidagi aritmiyaga qarshi vositalarning eng namunaviy vakili xin 
daraxti po’stlog’i alkaloidi xinidin hisoblanadi(xininni o’ngga buruvchi izomeri 
hisoblanadi). Tibbiy amaliyotda x i n i d i n s u l f a t dan foydalaniladi. Xinidin 
natriy kanallarini bloklab natriyni hujayraga kirishini kamaytiradi va harakat 
potensiali yuzaga kelishini bloklaydi (faza 0). Xinidin yurakning barcha 
bo’limlariga ta’sir ko’rsatadi. Avtomatizmning pasayishi, repolyarizatsiya va 
harakat potensiali davomiyligini oshishi va Shunga mos tarzda samarali 
refrakter davrni oshishi va o’tkazuvchanlikni kamaytirishi xinidinni aritmiyaga 

---

- 390 -
qarshi ta’siri namoyon qiladi, Shuning uchun avtomatizm va o’tkazuvchanlikni 
buzilishiga bog‘liq aritmiyalarda qo’llaniladi. EKG da