O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

-
tioksanten hosilasi. Qayt qilishni to‘xtatish ta’siri kuchli, 
sedativ, antipsixotik ta’sirga ega, og‘riqsizlantiruvchi va uxlatuvchi vositalar 
ta’sirni kuchaytiradi, mo‘tadil adrenolitik, kuchsiz tirishishga qarshi va kuchli 
antixolinergik ta’sirga ega. Xlorprotiksenning neyroleptik ta’siri, antidepressiv 
ta’sir bilan mujassamlashgan. Kamdan-kam hollarda ekstrapiramid buzilishlar 
chaqiradi. 
Bemorlar 
yaxshi 
qabul 
qiladilar, 
behollik, 
tushkunlik, 
fotosensibilizatsiya va terida dog‘lar rivojlanmaydi.
Galoperidol-butirofenon hosilasi. Hozirgi zamon eng kuchli neyroleptiklar 
namoyondasi. Sedativ ta’siriga ega, uxlatuvchi, narkotiklar, og‘riqsizlatiruvchi 
vositalar ta’sirini kuchaytiradi. Markaziy alfa-adrenergik va ayniqsa 
dofaminergik retseptorlarni qamal qiladi. Antixolinergik ta’sirga ega emas. Tez-
tez ekstrapiramid buzilishlarga olib keladi. Qayt qilishni to‘xtatish xususiyati 

---

- 330 -
kuchli darajada rivojlangan. O‘tkir alaxsirash, maniakal holatlarni daf etishda 
yuqori samara beradi. Boshqa neyroleptiklar foyda bermagan hollarda ham 
yaxshi natija ko‘rsatadi. Aminazindan farqli ularoq bexollik va farqsizlik 
chaqirmaydi, balki faollashtiruvchi ta’sir ko‘rsatadi. Gallyusinatsiyalarni tez 
bartaraf etadi. Ta’siri tez rivojlanadi, qonda 2-6 soatdan keyin eng katta 
miqdorga etadi va tahminan 3 kun saqlanadi, chunki organizmdan sekin ajraladi. 
(5kun davomida peshob tarkibida faqat 40%gina ajraladi). Fenotiazin 
unumlaridan farq qilib, uyquning tez davrini qisqartirmaydi. Ganglioblokatorlik 
va atropinsimon ta’siri yo‘q, periferik alfa-adrenoretseptorlarni kuchsiz qamal 
qiladi. Shuning uchun qon bosimini tushirmaydi, ortostatik kollaps 
rivojlanmaydi.
Droperidol
-
butirofenon unumi tez va kuchli lekin qisqa muddatli 
neyroleptik ta’sir etadi. Tomirga kiritilganda ta’sri 2-5 daqiqadan keyin 
boshlanadi, 20-30 maks. etadi, 2-3 soat davom etadi. Narkotik, analgetiklar, 
uxlatuvchi va miorelaksantlar ta’sirini kuchaytiradi. Karaxtlik (shok) va qayt 
qilishga qarshi, alfa-adrenolitik, markaziy dofamin retseptorlarni qamallovchi 
xossaga ega, xolinolitik ta’siri yo‘q. Qon bosimini tushiradi, antiaritmik ta’siri 
bor. Kuchli kataleptogenlik tasiriga ega. Neyroleptanalgeziya uchun 
qo‘llaniladi..
Sulpirid-Benzamin hosilasi D
2
-dofamin retseptorlarini tanlab qamal 
qiladi. Mo‘tadil neyroleptik qayt qilishni to‘xtatuvchi, antidepressantlik ta’siriga 
ega. Sedativ va tirishishga qarshi xossasi yo‘q. Analeptiklar va uxlatuvchi 
barbituratlar ta’sirini kuchaytirmaydi. Ekstrapiramid o‘zgarishlar chaqirmaydi. 
Qon bosimini mo‘tadil tushiradi. MITdan yomon so‘riladi. T
½
=5-10soat. 
Bemorlar yaxshi qabul qiladilar.
Klozapin-Dibenzodiazepen unumi. Neyroleptik, antipsixotik ta’siri kuchli 
bo‘lib, sedativlik xossasi bilan uyg‘unlashgan. Dori vositaning yaxshi tomoni 
Shuki, u kamroq ekstrapiramid o‘zgarishlar chaqiradi. Miorelaksantlarga xos 
ta’sir ko‘rsatadi, analgetik va uxlatuvchi vositalar ta’sirini kuchaytiradi. 

---

- 331 -
Markaziy va periferik antixolinergik ta’siri kuchli. Periferik alfa-adrenolitik 
ta’siri yaxshi namoyon bo‘ladi. Presinaptik membranalaridan dofamin ajralishini 
kamaytiradi. Aminazin va boshqa fenotiazin unumlari kabi kuchli umumiy 
susaytiruvchi ta’sir ko‘rsatmaydi. Klozapinni bemorlar yaxshi qabul qiladilar, 
lekin uyqusirash, es-xushni xiralashishi, mushaklarning xolsizligi, ortostatik 
gipotenziya, taxikardiya, og‘iz qurishi kabi noxush ta’sirlar rivojlanadi.
Jiddiy asorati bu granulotsitopeniya-agronulotsitoz.
Rezerpin-neyroleptik, antipsixotik vosita sifatida hozirda kam, faqat 
boshqa neyroleptiklarni ishlatib bo‘lmaydigan hollarda qo‘llaniladi.
Neyroleptiklarni qo‘llash: psixozlar (alaxsirash), ruhiy xastaliklar (ayniqsa 
kuchli tajavuzkorlik, qo‘zg‘alish, alaxsirash va gallyusinatsiyalar bilan 
kechadiganlarida); 
-
dorilarga qaramlik (tobelik)ni to‘xtatishda; 
-
qayt qilish va xiqchoq tutishni to‘xtatishda; 
-
anesteziologiyada (suniy gibernatsiya, narkotik, uxlatuvchi, analeptik 
vositalar ta’sirini kuchaytirish, neyroleptanalgeziya); 
Neyroleptiklarning ko‘plariga o‘rganish rivojlanadi. 
Dori vositalarning chiqarilish shakli: