Mavzu: Zararli nurlanishlar va uni organizmga tasiri

17.4.2020 mashgulot 13

Mavzu: Zararli nurlanishlar va uni organizmga tasiri

Reja;

1. Radioaktiv nurlarning inson organizmiga ta’siri.

2. Nurlanuvchilar kategoriyasi va insonning nurlanishga xavfli organlari.

3. Radioaktiv nurlanishlardan saqlanish chora-tadbirlari.

1)Radioaktiv zaharlanish deb yer, atmosfera, suv va turli XXI larinmg yadroviy portlash natijasida vujudga kelgan chang va iflosliklar bilan zararlanishiga aytiladi.Radioaktiv zaharlanishning 4 zonasi mavjud: A zonasi - mo4adil zaharlanish zonasi. Zaharlanish zonasining chetki qismida radiatsiya sathi portlashdan bir soat o ‘tganda - 8 R/s ni, 10 soat o ‘tganda 0,5 R/s ni tashkil qiladi. В zonasi - kuchli zaharlanish zonasi. Zonaning tashqi chegarasida 1 soatdan keyin radiatsiya zaharlanish 240 R/soat, 10 soatdan keyin 15 R/soat ni tashkil qiladi..G zonasi - favqulodda xavfli zaharlanish zonasi. Zonaning tashqi chegarasida bir soatdan keyin 800 R/soat, 10 soatdan keyin 50 R/soatni tashkil etadi.r.

2)Kuchli yorug'lik nurining ta'siri ko'proq odam va tirik organizmlarga bo'lishi kuzatilgan. bu esa badanning ochiq joylarining kuyishi. vaqlinchalik ko'zning ko'rmay qolishi yoki ko'z pardasining kuyish hollariga olib kelishi bilan ifodalanadi. Infraqizil va ullrabinafsha nurlaming yigllgan nuriga yorug'lik nuri deb ataladi. Yoruglik nurining asosiy zarar keltiruvchi omili yorug'lik impulsidir. Yorug'lik impulsi deb, yorug'lik energiyasi ning lm 2 yuzaga tushayotgan miqdoriga aytiladi. U kal/sm2 (Dj/nr) larda olchanadi

3)Ishchilarning ichki nurlanishlarini kamaytirish uchun radioaktiv moddalarni ochiq xolatda ishlatishga yo‗l qo‗ymaslik, odam ichki a‘zolariga, xonadagi xavo muxitiga tushib qolmasligini ta‘minlash, radioaktiv moddalar bilan qo‗l, kiyim va xonadagi jixozlar yuzasini zararlanishidan saqlash kerak. Nurlanishlar bilan ish olib borayotganda inson organizmiga ta‘sir ko‗rsatayotgan nurlanish dozasini va ish joylaridagi nurlanish miqdorini bilib turish katta ahamiyatga ega. SHuning uchun ham o‗lchov asboblariga katta ahamiyat beriladi. Test javobi 1V 2A 3V 4A 5A 6A 7A 8B 9A 10A 11A 12A

16.4.2020 mashgulot 14

MAVZU: Elektromagnit maydonlarining inson organizmiga ta’siri. Farmatsevtika korxonalari ish faoliyatida magnit maydonidan saqlanish.

Reja:

1)Elektromagnit maydonining tavsifi.

2)Elektromagnit maydonining tavsifi.

3)Elektrmagnit to‘lqinlarining inson organizmiga ta’sirini ayting.

1)Elektr tokini fizika qonunlari bilan izoxlaydigan bo‗lsak, u elektr zaryadlarining tartibli xarakati bo‗lib, elektr toki paydo bo‗lishi va doimo paydo bo‗lib turishi uchun moddada erkin elektr zaryadlari, ularni tartibli xarakatga keltiruvchi elektr maydon va zanjir berk bo‗lishi kerak. Sanoatda elektr energiyasidan keng kulamda foydalanish sababli elektr toki tasirida ruy berish mumkin bulgan baxtsiz xodisalar va ulardan saklanish masalalari muxim masalalar katoriga kirib bormokda.

2)Elektr tokidan jarohatlanishda inson tanasining qarshiligi katta ahamiyatga ega bo‗ladi. Inson organizmining karshiligi teri karshiligi va ichki organlar karshiliklari yigindisi sifatida olinadi.Teri asosan kuruk va ulik xujayralarning kattik katlamidan tashkil topganligi sababli katta karshilikka ega va umuman inson organizmining karshiligini ifodalaydi. Epiderma dielektrik sifatida ko‗rib chiqilishi mumkin. Inson tanasining umumiy elektrik qarshiligi terining ustki qatlami va uning ahvoli qarshiligining kattaligiga bog‗liq. Organizmning ichki organlarining karshiligi uncha katta emas.

3)Elektrdan shikastlanish ichki (elektr toki urganda yurak, nafas olish yo‗llari, lat eyish boshqalar) va tashki (kuyish, teri elektrometalizatsiyasi, elektr chandiqlar) shikastlanishlarga bo‗linadi. 1.Maxalliy elektr ta‘siriga elektr ta‘siri natijasida kuyib qolish, elektr belgilari xosil bo‗lishi, terining metallashib kolishi xollarini ko‗rsatish mumkin. 2.Tok urishi to‗rt darajaga bo‗lib qaraladi: I. muskullar keskin kiskarishi natijasida odam tok ta‘siridan chikib ketadi va odam xushini yo‗qotmaydi. II. muskullar keskin kiskarishi natijasida odam xushini yo‗kotadi, ammo yurak va nafas olish faoliyati ishlab turadi. III. xushini yo‗kotib, nafas olish tizimi yoki yurak urishi to‗xtab koladi. IV klinik o‗lim xolati- bunda insonda xech kanday xayot alomatlari ko‗rinmay koladi.

Test javoblari 1G 2A 3A 4A 5A 6A 7A 8A 9A 10A