O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

Anksiolitiklar
guruhidagi uxlatuvchi vositalar, barbiturat kislotasining 
hosilalaridan quyidagi belgilari bilan farqlanadilar: 
-
uyquning tarkibini kamroq buzadilar. 
-
terapevtik ta’sir kengligi kattaroq
-
zaharlanish va doriga tobelikni kam rivojlantiradilar 
-
MOSni induksiyalash qobiliyati pastroq. 
Hozirgi vaqtda benzodiazepinlar uxlatuvchi dori sifatida foydalanish uchun 
eng maqbul dorilardan biri. Ular, ayniqsa, hissiy stress, xavotir va xavotir bilan 
bog'liq uyqu buzishlarida yaxshi samara beradi. 
Flumazenil benzodiazepin agonistlarining antagonisti hisoblanadi. 
So’nggi yillarda benzodiazepin unumlari bo'lmagan, ammo benzodiazepin 
retseptorlariga ta’sir etuvchi uxlatuvchi dori vositalari sintezlangan. Zolpidem, 
zopiklon va zaleplon ushbu guruhga tegishli (
6.1-Jadval
). 

---

- 288 -
6.1-Jadval. 
Zolpidem va zopiklonning qiyosiy xarakteristikalari
Xususiyatlar 
Zolpidem 
Zopiklon 
MIT dan so’rilishi 
Tez 
Tez 
Biosinguvchanligi 
~70 
~80 
Qondagi maksimal konsentratsiyasi 
hosil bo’lishi uchun kerak vaqt. (soatda)
3 soatgacha
2 soatgacha
Yarim chiqarilish davri(t
1/2
) soatda 
~2.5 
~3.5-6.5 
Jigarda biotransformatsiyalanishi 
~100 
75-80 
Chiqarilishi 
Buyraklar va 
ichak
Ichak va buyrak 
Uyqu strukturasiga ta’siri 
Kam yoki yo’q 
Kam yoki yo’q
O’rganib qolish 
+ 
+ 
Ularning benzodiazepin retseptorlari bilan bog'lanishi benzodiazepin 
unumlaridan farq qiladi. Shu bilan birga, ular GAMK
A
retseptorlarini 
faollashtirib, xlor ionoforlarining tez-tez ochilishiga va giperpolarizasiyasining 
kuchayishiga olib keladi. Ushbu holat tormozlanish jarayoning kuchayishi 
tufaylin sedativ ta’sirga va uyqu rivojlanishiga olib keladi.
Zolpidem (ivadal) imidazopiridin hosilasi bo’lib, kuchli uxlatuvchi va 
sedativ ta'sir ko’rsatadi. Nisbatan kuchsiz darajada anksiolitik, mushaklarni 
bo’shashtiruvchi, talvasaga qarshi va xotira susayishini rivojlantiruvchi 
ta'sirlarga ega. Benzodiazepin retseptorlari birinchi past tipi (BZ
1
-, yoki ω
1
-
pastki turi) bilan tanlab bog’lanadi. U uyqu davrlariga juda oz ta'sir qiladi. 
Nojo’ya ta'sirlari: allergik reaksiyalar, gipotenziya, qo’zg’alish, 
galyutsinatsiya, ataksiya, dispepsiya, kunduzgi mudroq kabilar bo'lishi mumkin. 
“Qaytish” fenomeni kam darajada ifodalangan bo’ladi. Uzoq muddat 
foydalanilganda o’rganib qolish va doriga qaramlik (ruhiy va jismoniy) paydo 
bo’ladi, shuning uchun preparatni qisqa (4 haftadan ko'p bo'lmagan) muddatli 
qo’llash maqsadga muvofiq. 

---

- 289 -
Zopiklon (imovan) zolpidemga o'xshash dori vositasi bo’lib, siklopirrolin 
unumidir. Uxlatuvchi, sedativ, anksiolitik, mushaklarni bo’shashtirish va 
talvasaga qarshi xossalarga ega. 
Uzoq muddat foydalanilganda o’rganib qolish va doriga qaramlik (ruhiy va 
jismoniy) paydo bo’ladi, shuning uchun preparatni qisqa (4 haftadan ko'p 
bo'lmagan) muddatli qo’llash maqsadga muvofiq.
Nojo’ya ta’sirlari: og’izda metallning achchiq ta’mini sezish, ba'zida 
ko'ngil aynish, qayt qilish, bosh og'rig'i, bosh aylanishi va allergik reaksiyalarni 
o'z ichiga oladi. Ruhiy va xulq-atvor, muvozanatning buzilishlari bo’lishi 
mumkin. “Qaytish” fenomeni kam darajada ifodalangan. Foydalanish muddati 4 
hafta bilan cheklanishi kerak. Bunday holatda o’rganib qolish va qaramlik 
rivojlanmasligi mumkin. 
Zolpidem va zopiklonning dozasi oshirib yuborilganida antidot sifatida 
flumazenil ishlatiladi.