Улуғмуродов н. Х

2. P’ezometrik sath o’lchagichlar
zichligi
o‟zgarmas bo‟lgan suyuqlik ustunidagi bosimni 
o‟lchashga asoslanadi, suyuqlik ustunidagi bosim 
uning 
balandligiga 
mutanosib 
bo‟lishidan 
foydalaniladi. 
P‟ezometrik sath o‟lchagichlar

---

64 
7-rasm. 
P’ezometrik sath balandligi o’lchagichi. 
1- p’ezometrik naycha ; 2- manometr ; 3- drossel’ ; 4- rotametr . 
turli hil agressiv va agressiv bo‟lmagan suyuqliklarni, ochiq yoki yopiq idishlardagi suyuqliklar 
sathlarini o‟lchash uchun qo‟llaniladi.Suyuqlik solingan idishga p‟ezometrik trubka 1 tushiriladi va 
trubkaning ustki tomoni manometr 2 bilan parallel qilib havo manbaiga ulanadi. Unda havoning sarfi 
drossel‟ 3 bilan cheklanib, rotametr yordamida kontrol qilib turiladi. 
3. Elektrodli sath o’lchagichlar
elektrodlar orasida sig‟imli yoki aktiv qarshiliklarning 
o‟zgarishiga muvofiq o‟lchashga asoslanadi. Suyuqlik sath balandligining o‟zgarishi bilan bog‟liq 
ravishda elektrodlar orasidagi elektr sig‟im o‟zgarishiga asoslangan asbob sig‟imli sath o‟lchagich deb 
ataladi.Sig‟imli sath o‟lchagich silindrik kondensator va o‟lchov asbobidan iborat (8-rasm). Idish 
devori 1 bilan elektrod 2 orasidagi elektr sig‟imning o‟zgarishi undagi elektron kuchaytirgich 4 orqali 
kuchaytirilib, signalizator yoki o‟lchov asbobi 5 ning ishlashini ta‟minlaydi. 
8- rasm. Sig’imli sath balandligi 9– rasm. Sath balandligi
o’lchagichining sxemasi. signalizatori 
Sath balandligi signalizatori (9-rasm). Signalizatorning ishlash prinsipi elektrodlar 4 suyuqlik 
orqali ulanishi bilan rele cho‟lg‟ami 3 dan tok o‟tishi va uning kontakti 3 ulanishi bilan signal lampasi
SL yonib yorug‟lik signali berishga asoslanadi. Elektrodlar 4 ta‟minlovchi transformator 2 ning 
ikkilamchi cho‟lg‟amiga MKU 48 tipidagi elektromagnit rele o‟ramasi 3 orqali ulangan. Suyuqlik 

---

65 
sathi elektrodlargacha ko‟tarilib ularni ulasa, suyuqlikning o‟tkazuvchanligi tufayli, signal lampasi SL 
yonadi, aksincha, suyuqlik sathi pastga tushib elektrodlarni uzsa, signal lampasi o‟chadi. 
Signalizator zanjiridagi kuchlanish o‟zgarmas tokda 24 V, o‟zgaruvchan tokda esa 36 V 
bo‟ladi. Bunday signalizatorni qovushqoq, kristallanuvchi, qattiq cho‟kmalar hosil qiluvchi va 
elektrodlarga yopishib qoluvchi muhitlarda ishlatib bo‟lmaydi. 
Yuqoridagi sath o‟lchagichlardan tashqari amalda yana bir necha sath o‟lchagich asboblari 
mavjud : manometrik, radiaktiv yoki ultratovushli ; suyuqlik ichida ko‟milib turadigan qalqovichli va 
boshqalar. Masalan, radioizotopli sath o‟lchagichlar germetik berk idishdagi suyuqlik sathini 
tashqaridan turib ta‟sir qiladigan 
γ
nurlarning yutilishiga muvofiq o‟lchaydi. O‟lchash xatoligi 1....2 
mm. 
Oxor eritmasining sath balandligini elektrodli sezgich bilan kontrol qilish ( 10 –rasm ). 
Elektrodlar 1, 2 jezdan tayyorlangan bo‟lib, oxor eritmasi vannasiga oldindan belgilangan 
balandliklarda o‟rnatiladi. Eletrod 1 oxor eritmasining yuqorigi balandligini, elektrod 2 pastki 
balandligini belgilab turadi. Tanda (o‟rish) ipini oxorlash jarayoni 1 va 2 elektrodlar orasida bo‟lishini 
ta‟minlash va kontrol qilib turish kerak.