Улуғмуродов н. Х

 
VI. Schyotchiklar
. Vaqt oralig‟i t 
1
– t 
2
dagi oqim, massa yoki energiya yig‟indisini 
ko‟rsatuvchi o‟lchov asbobi schyotchik deb ataladi. Schyotchiklar o‟z funksiyasini quyidagi formulaga 
muvofiq bajaradi :


2
1
t
t
qdt
Q
(14) 
Bu erda
Q – vaqt oralig‟ida sarflanadigan modda miqdori Q – vaqt birligi ichida modda yoki energiya 
sarfi . 
Ishlab chiqarishda qo‟llanilayotgan hamma schyotchiklar uch turga bo‟linadi :
1)tezlik schyotchiklari
2) hajm schyotchiklari
3) vazn schyotchiklari
Tezlik schyotchiklari yordamida trubadan o‟tayotgan suyuqlik yoki gaz miqdori uning oqimida 
o‟rnatilgan parrak (turbina)ning aylanish tezligi sarflanayotgan modda oqimining tezligiga mutanosib 
ekanligidan foydalaniladi. 
Tezlik schyotchiklari ikki turli bo‟ladi : - parrakli va turbinali. 
Parrakli tezlik schyotchiklari sarfi 10 m
3
/ soat gacha bo‟lgan modda oqimi miqdorini hisoblaydi.Bu 
schyotchiklarda parrak oqimidagi tangensial bosim kuchi ta‟sirida aylanadi. 
Turbinali tezlik schyotchiklarida turbina o‟qi tezligi o‟lchanadigan suyuqlik oqimining 
yo‟nalishiga parallel bo‟ladi. Bu schyotchiklar q = 10 m
3
/ soat dan yuqori bo‟lgan oqimdagi sarf 
miqdorini o‟lchash uchun qo‟llaniladi. 
Suyuqlik sath balandligini o’lchash va o’lchov asboblari
Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish masalasini hal qilish ko‟pincha rezervuarlardagi 
suyuqlik, bunkerlardagi to‟kilib sochiladigan , qattiq bo‟lakchalardan iborat moddalarning sath 
balandligini o‟lchash, kontrol qilish bilan bog‟liq bo‟ladi. 
Sath o‟lchov asboblari juda ko‟p turli bo‟lib, ularning eng asosiylari sifatida qalqovichli, 
p‟ezometrik, mexanik, elektrik, radiaktiv va boshqa sath o‟lchagichlarni ko‟rsatish mumkin.