V. V. Mayskiy

filtratsiya
deb nomlanadi. 
Hujayralararo boʻshliqlar filtratsiya yoʻli bilan 
gidrofil (polyar)
moddalar oʻtadi.Ularning 
filtrlanishi hujayralar orasidagi boʻshliqlar miqdoriga bogʻliq. Miyadagi qon-tomir 
endoteliysida hujayralararo boʻshliqlar boʻlmaydi va koʻpgina dori moddalar filtratsiya yoʻli 
bilan oʻtmaydi.Miyadagi qon -tomir endoteliysi toʻsiq hosil qiladi –gematoensefalik 
toʻsiq,bu toʻsiq qondan miya toʻqimasiga gidrofil polyar moddalarning oʻtishiga toʻsqinlik 
qiladi.Miyaning ayrim sohalaridagi gematoensefalik toʻsiqda ―nuqsonlar‖bor ,bu joydan 
gidrofil polyar moddalar oʻtishi mumkin.Uzunchoq miyadagi 
area postrema
orqali gidrofil 
polyar moddalar 
trigger zonadagi
qayt qilish markaziga oʻtishi mumkin. 
Bir qancha gidrofil polyar moddalar gematoensefalik toʻsiq orqali aktiv transport yoʻli bilan 
oʻtadi (masalan, levodopa). Lipofil qutbsiz moddalar gematoensefalik toʻsiq orqali passiv 
diffuziya yoʻli bilan osongina oʻtadi. 
Periferik toʻqimalardagi tomir endoteliysidagi 
(muskul, teriosti toʻqimasi, ichki organlar) 
hujayralararo boʻshliqlar yetarli darajada katta va koʻp, ular orqali gidrofil polyar moddalar 
filtrlanish yoʻli orqali osongina oʻta oladi.Bu moddalar vena ichiga kiritilganda toʻqimaga tez 
kirib boradi.Modda teri ostiga, mushak orasiga yuborilganda toʻqimadan qonga oʻtadi va 
organizm boʻylab tarqaladi. 
Oshqozon-ichak traktidagi shilliq qavat hujayralari orasidagi boʻshliqlar kichik va 
moddalarning filtrlanishi cheklangan, shuning uchun oshqozon-ichak traktida gidrofil polyar 

---

61 
Manbaa:
@pharma_baza
birikmalar yomon soʻriladi.Shunday qilib, gidrofil polyar birikma neostigmin 
(prozerin)
teri 
ostiga 0,0005g doza kiritiladi, shunga oʻxshash effektni olish uchun 0,015g dozani ichish 
talab qilinadi. Lipofil qutbsiz moddalar oshqozon-ichak traktidan passiv diffuziya yoʻli bilan 
yaxshi soʻriladi. 
Aktiv transport
– dori moddalarning membrana orqali maxsus transport sistemasi 
yordamida oʻtkazilishi.Bunday transport sistemalari sitoplazmatik membrana tarkibidagi 
doimiy aktiv oqsil molekulalari hisoblanadi.Dorivor moddalar transport sistemalari bilan 
affinitetga
ega,ular membrananing bir tomonida birikadilar, keyin oqsil molekulasining 
konformatsiyasi yuzaga keladi va moddalar membrananing boshqa tomonida ajraladilar. 
Aktiv transport konsentratsiya gradientiga qarama-qarshi boʻladi va energiya sarfini talab 
qiladi.