11- мавзу: Ўрта асрларда шарқ мамлакатлари давлати ва ҳУҚУҚИ

Цензорлар палатасининг 
бошлиғи эса Xитойдагига қараганда тор 
доирадаги ваколатларга эга бўлиб, урф
-
датлар ва ахлоқларнинг софлигини 
кузатиб турган, ахлоқ қоидаларининг бузилиши ҳоллари бўйича текширув 
ўтказган, булар ҳақида императорга доклад қилган. Унинг қарамоғида сайёр 

---

11- МАВЗУ: ЎРТА АСРЛАРДА ШАРҚ 
МАМЛАКАТЛАРИ ДАВЛАТИ ВА ҲУҚУҚИ
249 
цензор-назоратчилар штати бўлган. Цензоратнинг қарорлари Давлат кенгаши 
томонидан тўхтатилиши мумкин эди.
Японияда ҳарбий, молиявий ва адлия вазирликлари билан бир қаторда 
махсус 
«умумий ишлар» вазирлиги 
ҳаммавжуд бўлган. У кундалик сарой 
ишларини юритиш, маросимлар уюштириш, император фармонларини 
таҳрир қилиш, мамлакат тарихини, қондош шаҳзодаларнинг, сарой 
хонимларининг ва буддизм руҳонийларининг рўйхатларини, шунингдек, 
аҳолининг асосий рўйхат дафтари (реестри)ни тузишни кузатиб туриш 
кабиларни амалга оширган. Бу вазирлик мамлакатнинг худди олий 
девонхонаси сифатида давлат бошқарувида биринчи ўринни эгаллаган. 
Бинобарин, унинг бошлиғи императорга жуда яқин турарди. У Давлат 
кенгаши ва бошқа вазирликлар ўртасидаги алоқаларни амалга ошириб, 
докладлар қабул қилган ва императорга петициялар юборган.
 «Tайхо Ёро рё» 
будда динига оид ташкилотлар мақомини тартибга 
солиб, бутхона ходимларининг уйларига, боғларига эгалик қилишини, 
сотишини ва судхўрлик билан шуғулланишини, совға тариқасида қуллар, 
қорамоллар, қурол– яроғлар олишини тақиқлаган.
XII асрдан эътиборан маҳаллий уруғларнинг губернаторлари, ноиблари 
ва бошқалар иқтисодий ва сиёсий жиҳатдан юксала бошлаган. Улар амалда 
ўз эгаликларида чекланмаган ҳукмдорлар – ер эгалари бўлиб қолганлар.
XII асрда Японияда бошқарувнинг янги шакли – сёгунат ўрнатилган. 
Сёгунат 
феодалларнинг ўзига хос ҳарбий диктатураси бўлиб, бутун 
ҳокимият сёгуннинг – «буюк лашкарбоши»нинг қўлида тўрежаган
30
.
Миномотонинг (1192
-
1333 йиллар) биринчи сёгунати ўрнатилиши 
билан Япония феодал давлати ривожланишининг иккинчи даври бошланган. 
Айнан шу вақтдан эътиборан давлатнинг ҳарбий-сиёсий бирлаштирилиши 
даври бошланди. Бу Миноматонинг тарқоқликни тугатиш, низоларни 
бостириш, феодал давлатни ўз хусусий манфаатлари ва бутун феодаллар 
синфи манфаатлари йўлида мустаҳкамлаш учун қилган саъи– ҳаракатлари 
натижасида юз берди.
Биринчи сёгуннинг марказий ҳокимиятни мустаҳкамлашга уриниши 
муваффақиятсиз чиқди. Сёгунинг вазифаси ҳам анча вақтгача номинал бўлиб 
қолди. XII асрнинг охири-XIII асрнинг бошида сёгунатнинг махсус 
кўриниши – 
сиккенат 
(сиккен – ҳоким) ўрнатилди. Миномота ворислари 
жуда ёш бўлганлигидан, 1199 йилдан бошлаб давлатни сиккенлар (ҳокимлар) 
деган бошқа феодал хонадонларидан бўлган, асосан буддистлардан иборат 
регентлар идора қила бошлайди. Шу тариқа Японияда сиёсий ҳокимиятнинг 
расман мавжуд бўлиб турган икки «қавати» устида яна бир «қават» сиёсий 
ҳокимият ташкил қилинган. Натижада сиккенлик авлоддан-авлодга мерос 
бўлиб ўта бошлаган. Расман император ва сёгун сиёсий тузумда ўз ўрнига эга 
30
Totman, Conrad (1966). "Political Succession in The Tokugawa Bakufu: Abe Masahiro's Rise to Power, 1843–
1845". Harvard Journal of Asiatic Studies. 26: P. 102–124.
 

---