Nitrat kislota ishlab chiqarish

MINERAL O‘G‘ITLAR VA TUZLAR KIMYOVIY TEXNOLOGIYASI 
26 
3.5-rasm. Azot(II)-oksid unumining boshlang‘ich ammiak-havo aralashmasidagi 
kislorod va ammiak konsentratsiyalari nisbatiga bog‘liqligi. 
Ammiak va havo ma’lum nisbatda bo‘lgan ammiak-havo aralashmasi portlash 
havfi mavjuddir. 3.6-rasmda atmosfera bosimida ammiak-havo aralashmasidagi NH
3
miqdorining portlash havfi chegarasi ko‘rsatilgan. Ishlab chiqarish sharoitida ammiak 
va havo nisbati portlash havfi chegarasidan tashqarida bo‘ladigan ammiak-havo 
aralashmasi bilan ishlanadi. 
3.6-rasm. Quruq va suv bug‘i bilan to‘yingan ammiak-havo aralashmasining portlash 
chegaralari. 

---

MINERAL O‘G‘ITLAR VA TUZLAR KIMYOVIY TEXNOLOGIYASI 
27 
3.7-rasmda Atmosfera bosimida platina katalizatorida azot(II)-oksid unumining 
haroratga bog‘liqligi ko‘rsatilgan. Bosimning ortishi ammiakning konversiya 
darajasiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi, bu esa bosim ostida ishlaydigan jihozlarda to‘rlar 
sonining oshirilishini talab etadi. Bosim ko‘tarilishi bilan konversiyaning optimal 
harorati oshadi. Atmosfera bosimi ostida ishlaydigan qurilmalarda plptina-rodiy 
katalizatori ishlatilganda gazning haroratini 700-800
O
C chegarasida, yuqori bosimda 
esa 800-900
O
C chegarasida ushlab turish kerak. Katalizatorning harorati gazlar 
aralashmasi haroratidan taxminan 75
O
C yuqori bo‘ladi. 
3.7-rasm. Azot(II)-oksid unumining haroratga bog‘liqligi. 
Reaktor – kontakt jihozi. 
3,5-4,0 atm bosim ostida ishlaydigan reaktor – 
kontakt jihozi 3.8-rasmda ko‘rsatilgan. Jihozning diametri 1,5-2,5 m dir. Gaz kontakt 
jihozining yuqori qismidan kiradi. Katalizator to‘ri kontakt jihozining markaziy 
silindr qismiga joylangan. Jihozning quyi qismi havo bilan sovitiladi. Jihozning 
korpusida yoqish tirqishi va to‘r holatini ko‘rish oynasi o‘rnatilgan. Atmosfera bosimi 
ostida ishlaydigan kontakt jihozlarida odatda uchta to‘r o‘rnatilgan bo‘ladi; 7-10 atm 
bosim ostida ishlaydigan jihozda esa 16-18 ta to‘r bo‘ladi. 
3.8-rasm. Kontakt jihozi sxemasi: 
1 – panjara; 2 – katalizator to‘ri; 3 – to‘ldirgich; 4 – ko‘rish oynasi; 5 – yoqish 
tirqishi. 

---