Nitrat kislota ishlab chiqarish

MINERAL O‘G‘ITLAR VA TUZLAR KIMYOVIY TEXNOLOGIYASI 
24 
Ammiakning azot(II)-oksidga oksidlash jarayonini tezlashtiruvchi katalizatorlar 
sifatida platina va uning platina oilasi metallari bilan qotishmalari, temir, marganes, 
kobalt va boshqa metallarning oksidlari ishlatiladi.
Platina katalizatorlari yupqa 0,06-0,09 mm diametrli simdan tayyorlangan to‘r 
shaklida bo‘lib, 1 sm
2
yuzada 1024 yacheyka bo‘ladi. Atmosfera bosimi ostida 
ammiakni aksidlash jarayonini o‘tkazish uchun: Pt+4% Pd + 3,5% Rh tarkibli, bosim 
ostida jarayonni o‘tkazish uchun esa: Pt+7,5% Rh tarkibli platina qotishmalaridan 
tayyorlangan to‘rlar ishlatiladi. Platinaga palladiy va rodiyning qo‘shilishi katalizator 
to‘ri mustahkamligini oshiradi va platina xarajatlarini kamaytiradi. 
Ammiakni platina katalizatorida oksidlash – murakkab geterogen katalitik 
jarayon bo‘lib, birin-ketin bir necha bosqichda sodir bo‘ladi: 1)katalizator sirtiga 
ta’sirlashuvchi reagentlar diffuziyasi; 2)kislorodning faollangan adsorbsiyasi; 
3)katalizator sirtida molekulalarning kimyoviy ta’sirlashishi; 4)katalizator sirtidan 
reaksiya mahsulotlarining desorbsiyasi. 
Jarayonning nisbatan sekin sodir bo‘ladigan bosqichi oksidlanish tezligini 
belgilab beradi va u katalizator sirtiga ammiakning diffuziyasi hisoblanadi. 
Harorat, bosim va gazlar aralashmasining tarkibi o‘zgarmas bo‘lganda azot 
oksidi unumining atmosfera bosimida (platina-rodiy katalizatori) kontaktlanish 
vaqtiga bog‘liqligi 3.4-rasmda tasvirlangan. Gazning katalizator bilan to‘qnaish vaqti 
ortishi bilan dastlab azot(II)-oksidning unumi ortadi, so‘ngra pasayadi, bu qo‘shimcha 
reaksiyalar sodir bo‘lishi bilan izohlanadi. Kontaktlanishning optimal vaqti 0,001-
0,002 sek chegarasida o‘zgaradi. 
3.4-rasm. Azot(II)-oksid unumining kontaktlanish vaqtiga bog‘liqligi. 

---