К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

Мс = Мс2 – Мс1, 
бунда: Мс2 – ишлаб чиқаришнинг модернизация ва диверсификация 
қилининш натижасида маҳсулот бирлиги учун меҳнат сиғимининг ҳажми; 
Мс1 – ишлаб чиқаришнинг модернизация ва диверсификация амалга 
оширилмасдан аввалги маҳсулот бирлиги учун меҳнат сиғими ҳажми. 
Моддий-техник омилларнинг ишлаб чиқаришдаги ходимлар сонига 
(Хс) таъсирини қуйидагича ҳисоблаб чиқиш мумкин: 
Хс = Хс2 – Хс1 
бунда: Хс2 – ишлаб чиқаришда моддий-техник омилларни амалга 
ошириш натижасида маыбуллаштирилган ходимлар сони; 
Хс1 – ишлаб чиқаришда моддий-техник омиллар амалга оширилмасдан 
аввал ходимлар рўйхатидаги ўртача сони. 
Моддий-техник омилларнинг ходимлар иш ҳақи фонди (ИҲф) ва ишлаб 
чиқариш харажатларига (ИЧх) таъсири ҳам худди шу усулда аниқланади:
ИҲф = ИҲф2 – ИҲф1 
ИЧх = ИЧх2 – ИЧх1 
 
Натижада моддий-техник омилларнинг меҳнат унумдорлигини 
оширишга умумий самарасини (Су) ҳам аниқлаш мумкин. 
Су = Мс + Хс + ИҲф + ИЧх 
 
15.2.2.
 
И
ЖТИМОИЙ
-
ИҚТИСОДИЙ ОМИЛЛАР
 
Меҳнат унумдорлигига таъсир кўрсатадиган энг муҳим ижтимоий-
иқтисодий омиллар қуйидагилардан иборатдир: 
•
меҳнат 
фаолияти 
натижаларидан 
моддий 
ва 
маънавий 
манфаатдорлик; 
•
ходимларнинг умумий ва касбий тайёргарлиги, малакаси ва 
тажрибаси; 
•
ходимларнинг 
меҳнатга 
муносабати, 
меҳнат 
интизоми, 
ташаббускорлиги; 
•
ишлаб чиқариш воситаларига эгалик шаклининг ўзгариши; 
•
ходимларнинг корхонани бошқаришда иштирок этишлари ва 
бошқалар. 

---

467 
Меҳнат 
унумдорлигини 
оширишда 
ижтимоий 
иқтисодий 
омилларнинг ролини оширишда умумий мақсад йўлида жимслашган 
меҳнат жамоасини шакллантириш алоҳида аҳамиятга эгадир.