К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

15.3-расм. Меҳнат унумдорлигининг омиллари 
 
Меҳнатнинг иш кучи ва ишлаб чиқариш воситаларини истеъмол 
қилишдан иборат моҳиятидан келиб чиққан ҳолда меҳнат унумдорлигини 
оширишнинг юқорида тилга олинган барча омилларини қуйидаги уч йирик 
гуруҳга ажратиш мумкин. 
Меҳна
т 
уну
м
дор
лиг
ини
нг ом
ил
лари
 
Экстенсив 
омиллар 
Интенсив 
омиллар 
Ички 
ишлаб 
чиқариш 
омиллари 
Тармоқ 
омиллари 
Иш вақтидан самарали фойдаланиш 
Меҳнат қобилиятини йўқотишга йўл 
қўймаслик 
Янги техника ва технологияларни жорий 
қилиш 
Ишлаб чиқаришни ташкил этишни 
такомиллаштириш 
Меҳнат сиғимини камайтириш
Ишлаб чиқаришнинг техникавий 
даражасини ошириш 
Бошқарувни такомиллаштириш 
Ишлаб чиқариш ва меҳнатни ташкил 
этиш 
Ишлаб чиқариш ҳажми ва таркибини 
ўзгартириш 
Ишлаб чиқаришни ихтисослаштириш ва 
марказлаштириш 
Янги ишлаб чиқаришларни ўзлаштириш 
Тармоқларни мамлакат бўйлаб 
жойлаштирилишини ўзгартириш 

---

465 
15.2.1.
 
М
ОДДИЙ
-
ТЕХНИК ОМИЛЛАР
 
Моддий-техник омиллар
ишлаб чиқаришда янги техника ва илғор 
технологияларни қўллаш, хомашё ва материалларнинг янги турларини 
ишлатиш билан боғлиқдир. Моддий-техник омиллар ишлаб чиқаришни 
модернизация ва диверсификация қилишни назарда тутади: 
Модернизация
– ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар (иш ва 
хизматлар) рақобатбардошлигини оширишга йўналтирилган ишлаб 
чиқаришни технологик янгиланиш жараёнидир. У корхоналарнинг 
технологик қолоқлигини бартараф этиш воситаси бўлиб, меҳнат, моддий ва 
хом ашё ресурсларидан самарали фойдаланиш даражасига кескин таъсир 
кўрсатади. Модернизация, техник ва технологик янгилаш натижалари 
юқори технологик, рақобатбардош ишлаб чиқаришнинг жадал ривожланиш 
шартини белгилаб беради.