К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

Иш ҳақининг ортиши меҳнат унумдорлиги ортишига тенг.
Ушбу моделни энг мақбул дейиш мумкин. Бундай ҳолатда бу модель 
мамлакат миқёсида инфляция ортишига йўл қўймайди, корхона учун эса 
ходимларнинг меҳнат унумдорлигини оширишга рағбатлантириш 
воситасига айланади. Аммо амалиётда бундай нисбатни муттасил ушлаб 
туриш жуда мураккабдир. 
2. 
Иш ҳақининг ортиши меҳнат унумдорлигининг ортишидан 
орқада қолади.
Бундай вазият инфляция даражасининг ортишига йўл 
қўймайди, лекин ходимларнинг ўз меҳнат унумдорлигини ошириш учун 
рағбатлантирмайди. 
3. 
Иш ҳақининг ортиши меҳнат унумдорлигининг ортишидан 
юқори.
Ушбу модель меҳнат унумдорлигини оширишни рағбатлантиради, 
бироқ инфляцияни кучайтиради. Иш ҳақи ортишининг жуда юқори 
суръатлари меҳнат сарфи ва унга ҳақ тўлаш ўртасидаги ўзаро 
боғлиқлиқликни бузади, оқибатда меҳнатнинг маҳсулдорлиги камаяди. 
Илмий ва амалий фаолиятда ўсиш суъатлари нисбатининг 
коэффициентидан фойдаланилади. Ўртача иш ҳақи ўсиши суръатларининг 
меҳнат унумдорлиги ўсишига нисбатини акс эттирадиган коэффициент 
эгилувчанлик коэффициенти
деб аталади. Ушбу коэффициент меҳнат 
унумдорлигининг 1 фоизга ўсиши иш ҳақининг фоиз ҳисобида ўзгаришига 
таъсирини ифодалайди. 
Эгилувчанлик коэффициенти одатда меҳнат унумдорлиги ва иш ҳақи 
кўрсаткичларининг ижобий динамикаси кузатилганда аниқланади. Бунда 
аввал меҳнат унумдорлиги суръатлари (Сму) ҳамда иш ҳақи суръатлари 
(Сиҳ) аниқлаб олинади: 
Сму = (Iму X 100) – 100 
Cиҳ = (Iиҳ X 100) – 100 
 
бунда:
 Iму
– меҳнат унумдорлиги ўсиши суръатларининг индекси; 
Iиҳ 
– иш ҳақи ўсиши суръатларининг индекси. 
Эгилувчанлик 
коэффициенти 
меҳнат 
унумдорлиги 
ўсиши 
суръатларининг индекси билан иш ҳақи ўсиши суръатлари индексининг 
нисбати ҳисобланади: 
Кэ = Iму : Iиҳ 

---

476 
Меҳнат унумдорлиги ўсиши суъатлари индекси билан иш ҳақи 
ўсиши суръатларининг индекси нисбати