К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

Фирманинг иш кўриши концепцияси
да иш берувчи мукаммал 
рақобат шароитларида энг кўп харажатларини нархга боғлиқ қилиб қўйиб, энг 
кўп фойда олишни кўзлайди. Шунинг учун у энг кўп меҳнат маҳсулотини пул 
шаклидаги қарор топган иш ҳақи ставкаси билан тенглаштирадиган даражада 
ходим ёллайди. Шундай экан, энди гап яратилган маҳсулотни адолатли 
тақсимлаш тўғрисида кетмайди, балки ишлаб чиқаришни мақбуллаштириш 
шароитларида даромад олинишининг қонунияти ва бозор иқтисодиётининг 
реал шароитларида ишлаб чиқариш омиллари ҳаракати ифодасининг модели 
сифатида кўрилади. 
Иқтисодий назарияда ишлаб чиқариш омилининг умумий, энг кўп ва 
ўртача маҳсулоти тушунчаси мавжуддир (15.8-расм). 
 
15.8-расм.
Ўзгарувчан омилнинг умумий, энг кўп ва
ўртача маҳсулоти (Q – маҳсулот сони, дона;
L – ўзгарувчан омил (ходимлар сони) миқдори) 

---

480 
Ушбу расмдаги А нуқтаси умумий маҳсулотнинг кўпайиши шу нуқтага 
қадар тезлашиб боришидан далолат беради, чунки ўзгарувчан омилнинг энг 
кўп маҳсулоти L тез ўсиб борди. Бу L омилининг ҳар бир қўшимча бирлиги 
ишлаб чиқариш умумий ҳажмини аввалдагига қараганда каттароқ миқдорга 
кўпайтиришини кўрсатади. Бевосита А нуқтаси энг кўп маҳсулотнинг энг кўп 
миқдорига мос тушади. 
Расмдаги АС оралиғида умумий маҳсулотнинг кўпайиши суръати 
пасаяди, чунки L омилининг энг кўп маҳсулоти камайиб боради. Бу L 
омилининг ҳар бир қўшимча бирлиги ишлаб чиқариш умумий ҳажмини 
аввадигига қараганда камроқ миқдорга кўпайтиришини билдиради. 
С нуқтасида умумий маҳсулот камая бошлайди, чунки энг кўп маҳсулот 
нисбий кўринишни олади. Бу ўзгарувчан омилни бундан буён кўпайтириш 
умумий маҳсулот миқдорини камайишига олиб келишидан далолат беради. 
Ўзгарувчан омилнинг энг кўп маҳсулоти билан ўртача маҳсулоти 
ўртасида муайян боғлиқлик мавжуддир. Энг кўп маҳсулот ўзининг энг кўп 
миқдорига ўртача маҳсулотга қараганда тезроқ эришади. 
15.8-расмда акс этган ўзгаришлар