К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

ишлаб чиқариш омиллари энг 
юксак 
унумдорлигининг 
(даромадлигининг) 
камайиши
деб 
номланадиган қонун тенденциясини акс эттиради. Ушбу қонунга мувофиқ, 
барча бошқа омиллар ўзгармай қолганида ўзгарувчан омил миқдори ошгани 
сари у шу даражага етадики, бу нуқтадан сўнг ўзгарувчан омилнинг энг кўп 
маҳсулоти камая бошлайди. 
Ишлаб чиқариш омилининг умумий маҳсулоти
белгилаб берилган 
ишлаб чиқариш функцияси доирасида ишлаб чиқарилган ва жисмоний 
бирликларда ўлчанадиган жамланма маҳсулот ҳажмидир. Ишлаб чиқариш 
омилнинг умумий маҳсулоти тушунчаси ишлаб чиқарилаётган маҳсулот 
ҳажми билан рнсурсларнинг бошқалари ўзгармай қолганда бир ресурс 
миқдори ўзгариши ўртасидаги боғлиқликни аниқлаш имконини беради. 
15.9-расм.
Ишлаб чиқариш функцияси (Q – маҳсулот сони, дона; 
L – ўзгарувчан омил (ходимлар сони) миқдори) 

---

481 
Масалан, Q ишлаб чиқариш функцияси ишлаб чиқариш умумий 
ҳажмининг (Q = f (L) ишлаб чиқариш бошқа омиллари миқдори муқим 
бўлганида 
фойдаланилаётган 
L 
меҳнат 
бирлигининг 
миқдорига 
боғлиқлигини кўрсатади (15.9-расм). 
Ишлаб чиқариш омилининг энг кўп маҳсулоти 
жисмоний 
бирликларда ҳисоблаб чиқилганда ресурслар бошқалари миқдорининг 
ўзгармай турганида бир омилнинг қўшимча бирлигидан фойдаланилганда 
маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмидаги ўзгаришни акс эттиради. омилнинг 
энг кўп маҳсулоти қуйидагича ҳисоблаб чиқилади: 
MP
L
 = 
Q : 
L 
бунда: MPL - L омилининг энг кўп маҳсулоти; 
Q - маҳсулот ишлаб чиқариш умумий ҳажмининг ўззгариши; 
L - L омили миқдорининг ўзгариши. 
 
Ишлаб чиқариш омилининг ўртача маҳсулоти
(АРL) ишлаб 
чиқарилаётган маҳсулот ҳажмини ишлатилаётган L омилининг миқдорига 
бўлиш орқали аниқланади: 
 
АРL = Q : L 
Ишлаб чиқариш омилларининг энг юксак унумдорлиги концепцияси 
маҳсулот ишлаб чиқаришда ишлаб чиқариш омилларининг энг мақбул 
миқдорини белгилаб олишда катта аҳамиятга эгадир.