|
Soraw hám tapsırmalar
1. Alım hám jazıwshı K. Mámbetovtıń ómiri hám dóretiwshilik xızmetleri haq-
qında nelerdi bilesiz?
2. Jazıwshınıń qanday prozalıq shıǵarmaları basılıp shıqtı?
3. Shınıgúldiń óz jayın taslap basqa jaqqa kóshiwge qarsılıq bildirgeniniń se-
bebi nede edi?
4. Povestte Marattıń obrazı qalay jasalǵan, ol qanday islerdi isleydi?
5. Shernazardıń ádepli, tártipli bala bolıp ózgeriwine siziń pikirińiz?
6. Allaniyazdıń adamlar ushın islegen jaqsılıq islerin qalay túsinesiz?
7. Povesti oqıp, mazmunın aytıp beriń.
172
GÚLÀYSHÀ ESÅMURÀTÎVÀ
(1930)
Ómiri hám dóretiwshiligi.
Házirgi dáwir
qàràqàlpàq prîzàsınıń bålgili wákillåriniń biri
Gúlàyshà
Esåmuràtîvà
1930-jılı
18-fåvràldà
Shımbày ràyînındàǵı Qàsım Áwåzîv ijàrà õîjà-
lıǵındà dúnyàǵà kåldi. 1951-jılı instituttı tàbıslı
tàmàmlàp dáslåpki õızmåt jîlın õàlıq àynàsı
jurnàlistlik õızmåttån bàslàp «Jåtkinshåk» hám
«Jàs Låninshi» (házirgi «Qàràqàlpàqstàn jàslàrı»)
gàzåtàlàrındà, sîńınàn «Ámiwdáryà» jurnàlındà
bólim bàsqàrıwshısı bîlıp islåydi. Usı bàspà orın-
làrındà islåp àtırǵàn jıllàrı-àq tàlàntlı hàyàl-qız
jàzıwshılàrǵà àyrıqshà ǵàmõîrlıq kåråkligin, ási-
råså, olàrdıń turmısın kåńnån sáwlålåndiriwshi
jurnàldıń zárúr ekånligin Qàràqàlpàqstàn Jàzıwshılàr Àwqàmınıń máji-
lislårindå
shıǵıp
sóylåwlårindå
qàytà-qàytà
àytıp
júrådi.
1991-jılı
Qàràqàlpàqstàn tàriyõındà birinshi mártå «Àràl qızlàrı» àtàmàsındàǵı
hàyàl-qızlàr jurnàlı jàrıq kórdi. Bul jurnàldıń shıǵıwınà àyrıqshà bål-
såndilik etkån G. Esåmuràtîvà birnåshå jıllàr dàwàmındà bàs rådàktîr
bîlıp islådi.
Jàslàyınàn turmıstàn àlǵàn tájiriybålåri månån studåntlik dáwirdå
úyrångån bilim hám ilim sırlàrı jàzıwshınıń tàlàntın bàrınshà bàyıtıp
bàrdı. Ol ádåbiyàtımızǵà 1951-jılı «Muhàbbàt oyınshıq emås» dåp àtàl-
ǵàn studåntlår ómirin súwråtlåwshi qısqà syujåtli, màzmunlı gúrrińi må-
nån kirip kålgån bîlsà, onnàn båri då àvtîrdıń «Dásturqàn», «Kåstå»
(1969), «Õàlmuràt júrgish» (1972), «Àydày qız» (1980), «Àrıwlàr», «Qı-
zım sàǵàn àytàmàn» (1980), «Dúwdåndågi dáptår», «Jiyrån» (1981), «Shı-
ǵàrmàlàrınıń I tîmı» (1995), «Shıǵàrmàlàrınıń II tîmı» (1997), «Bári
ómir haqqında» (III tom) (2000), «Dáwirler nápesi» (IV tom) (2009),
Shıǵarmalarınıń V tomı (2018) atamasındaǵı prozalıq kitapları basılıp
shıqtı. G. Esåmuràtîvà prîzà tàràwındà gúrriń jànrınıń shåbåri sıpàtındà
tànıldı. Jàzıwshınıń qàysı gúrrińin àlıp qàràsàq tà, onıń kótårår júgi
sàlmàqlı.
Jàzıwshınıń «Jiyrån» pîvåsti qàràqàlpàq prîzàsınıń tàbısı sıpàtındà
jårgilikli ilimpàzlàrımız táråpinån unàmlı bàhàlàndı.
173
Házirgi dáwir qàràqàlpàq ádåbiyàtındà råpråssiyà tåmàsı oǵàdà àz
sóz etildi. «Mıńdà bir kåshirim» pîvåsti àrqàlı àvtîr birinshilårdån bîlıp
1937-jılǵı råpråssiyànıń ǵàm-qàyǵılàrın, pútkil àdàmzàt bàsınà salǵan
àzàp-àqıråtlårin qaǵazǵa túsirdi.
Jàzıwshınıń «Kim tıńlàydı muńımdı» pîvåstiniń idåyàsı àdàmlàrdıń
bir-birinå bîlǵàn dîslıq, ulıwmà insànıylıq pàzıylåtlåri haqqında. «Qızım
sàǵàn àytàmàn, kålinim sån tıńlà» pîvåstindå bîlsà, õàlqımızdıń bày
úrp-ádåti månån milliy dástúrin óz bîyınà jámlegen bolıp hàyàl-qızlà-
rımızdıń sırtqı sulıwlıǵı månån jàn såzimin gózzàllıǵın shåbår àshıwǵà
erisådi.
Jazıwshı G. Esemuratovanıń dóretiwshiliginde «Dúwdendegi dápter»
povesti belgili orın tutadı. Povest waqıyası bes tuwısqan qızdıń erjetip
kámalǵa kelgennen soń, ózleri tuwılıp ósken úyge toy sebepli qıdırıp
kelip balalıq dáwirin eske alǵan jerinen baslanadı. Povest waqıyası usı
bes tuwısqan qızdıń biriniń tilinen bayan etiledi. Povesttegi «Birinshi
patefon», gúrrińinde Elmurat aǵasınıń awılǵa alıp kelgen birinshi
patefonı úlken jańalıq bolǵanlıǵın qızıqlı túrde sóz etse, «Kók shayı
kóylegim» gúrrińinde kishkene qızdıń tilinen ótken dáwir qıyınshılıǵı
menen birge Tórtkúlde oqıp atırǵan ájagasınıń óz sózinde turıp sulıw
etip tigilgen kók shayı kóylek ákelip bergendegi quwanıshı sóz etiledi.
«Júziw jarısı» gúrrińinde bolsa, úlken hám tereń háwizde júziw jarısın
ótkerip atırıp bası tasqa tiyip jaralanǵan kishkene qız benen Hásenbay
degen balanıń suwǵa mantıǵıp bir ólimnen qalǵanlıǵı isenimli túrde
súwretlengen
Jàzıwshınıń «Qàràqàlpàq qızlàrınıń kåstågå túskån rîmànlàrı» dúr-
kinindå qàràqàlpàq hàyàl-qızlàrınıń qîl ónåri månån kåstålångån sán-
álwàn táǵdirlåri sáwlålångån. Rîmànlàr dúrkininå kirgån «Kåmpir àpàm-
nıń rîmànı», «Pákliktiń qúdiråti» «Úńgirdågi qız» yàmàsà «Biybàyshànıń
kåståsi», «Ràyõàngúldiń kåståsi» (Námártkå àrnàlǵàn muhàbbàt), «Àylı
tún» (Gúlimõànnıń kåståsi), «Àlmà» gúrrińlårindå súwråtlångån kåstå-
lårdiń hárbiri qàràqàlpàq hàyàl-qızlàrınıń ótmishtågi táǵdiriniń bir bó-
lågi bîlıp, olàrdıń jàsàw jàǵdàyı månån mádåniyàtınàn deråk bårådi.
Sońǵı jılları jazıwshınıń qáleminen «Ibrayım Yusupov haqqında roman»,
«Úsh dáwirdiń gúwası «tentek» hayal haqqında ápsana», «Sawaldan
tuwılǵan dóretpe — Kestelengen roman», «Ármanlı shaytan arba», «Tek
saǵınısh», «Iyesine qaytarılǵan qol sharshı», «Shútik shıranıń sharapatı»
sıyaqlı bir neshe prozalıq shıǵarmaları payda boldı. Kórkem ádebiyatqa
qosqan salmaqlı úlesi ushın G. Esemuratovaǵa 2011-jılı «Qaraqalpaqstan
xalıq jazıwshısı» húrmetli ataǵı berildi.
174
Do'stlaringiz bilan baham: |
