|
BIRINSHI PATEFON
Biziń Elmurat aǵam elge kelgen jańalıq bolsa, birinshi bolıp
ákeledi. Ózi ash qalsa da, awılǵa jańa mádeniyat endiriwge ıqlaslı-aq.
Patefon degenniń jańa atı esitilip awıllarǵa jetpegen waqtı. Bir kúni
qalaǵa barsa, dúkanda patefon satılıp atırǵanınıń ústinen shıǵadı. Bar
pulına patefon alıp qayta bergen. Jol boyına awıldıń jasların jıynap,
quyıldırıp úyge ákelmesi barma, oǵan úlkenler de ergen. Úlken kesek
pesh salınǵan ójireniń ishi tolı adam. Basqa balalar bolsa, kesek peshti
dógereklep esik bette tur. Men Elmurat aǵanıń janında patefonnıń
qasındaman. Balalar maǵan kózi qızıǵıp ıntıǵadı. Kún ızǵırıq, hayallar
atızdan keshlew qaytadı. Biziń úyge patefon kelipti, degen xabardı
esitip, úyine qayırılmay tuwrı atızdan shıǵa salıp biziń úyge kele ber-
179
gen. Bir waqıtta hesh nárseden xabarı joq, hámmeden keshlew Torı
kishem kirip keldi. Bunday nárselerdi shaytannıń isi dep jaqtırmaytuǵın
atama shekem patefonnıń quwısına úńilip turıp astapuralla, mına
húkimetke «alhábbiz», dep jaǵasına qayta-qayta qolın apara beredi. Sol
waqıtta jaqınlap barıp Torı kishem:
— Kishkene, mına qutı dım sulıw eken, ishine ne salasań? — dedi.
— Bul zat salatuǵın qutı emes, ishinde artistler qosıq aytadı, — dep
Elmurat aǵam qutını ashıp jiberdi de kishe, mına iynesi tıǵılǵan pru-
jinanı kartanıń ústine qoyıp jibersem birden saz shertilip, qosıq aytılıp
ketedi, qorqıp ketpe, — dedi.
— Qoyshı, kishkene, meni júdá ańqaw kórdiń-aw usı bir qutınıń
ishinde qosıq aytılıp, onnan men qorqıp... . Bunıń ishine qosıq
aytatuǵın adam túwe meniń barmaǵımda sıymaydı. Ádira qaldıq,
qorqıtqanıńa bolayıq. Ol zaman menen bul zamanǵa qutıdan qosıq
shıqqandı kórdiń be? — dep, burın esitip kórmegen Torı kishem Elmurat
aǵamnıń sózine inanǵısı kelmedi, taǵı qarap otırmay, kúndegidey meni
aldap otır» degen qıyalǵa ketti:
—Qáne sazın shertsin, qosıǵı bolsa ayta bersin, jáne aytalmay qalsa,
óz sózińe óziń tutılıp uyatlı bolma, — dep shıqılıqladı.
— Shınıń menen qosıq aytpaydı dep otırsań ba?
— Aytpaydı. Qosıq aytatuǵın adam usınıń qayaǵına jayǵasadı, — dedi
jáne ol ózine isenimli túrde. Onıń ústine burınnan Elmurat aǵam Torı
kishemdi talay ret aldaǵan. Sol kóp aldawınıń biri dep te oylaǵan.
Torı kishem eń túpkirdegi awılda ósken qız. Biziń úyler qalaǵa jaqın
turǵanlıqtan, qanday jańalıq bolsa da, hámmeden burın esitemiz.
— Qáne, kishe, qorıqpasań qolıńdı tıq, — dep aylanıp turǵan kartanıń
(ol waqıtta plastinkanı karta deytuǵın edi) qutıshanıń tómenindegi
tesikti kórsetti raslap.
—Ol da ne qılar deyseń degen oy menen qolın tıqtı. Elmurat aǵam
da qolına uslap turǵan prujinanı kartanıń ústine qoyıp jiberip edi.
—Yaqshı shur ... á!... — degen Kárim Zakirovtıń dawısı gúrildep ketti.
Torı kishem taldı da qaldı. Bunı kórgen úydiń ishi qorqıp ketip pıshaq
bastı, ala topalań, tıshqan tesigi mıń teńge boldı. Patefon kimniń
patefonı, hámme Torı kishem menen bánt. Kimisi suw serpip atır,
kimisi betin jelpip atır. Al, atam bolsa:
—Elmurat, qayaqtaǵı shaytanıy isti maqullaysań, — dep patefondı
óshirtti de taslattı. Bizler push boldıq ta qaldıq. Torı kishemdi adamlar
dalaǵa shıǵarıp, álle nemirde ózine keltirdi-aw. Al, Elmurat aǵam bolsa,
180
patefondı jawıp Ómirbek aǵamnıń úyine alıp ketti. Sonıń arasında Torı
kishemniń kúyewi Sapar aǵa da kirip keldi. Bizler endi «hayalımdı
taldırıp tasladıń» dep Elmurat aǵama urısadı-aw desek qayta ol:
—Há bereket tap, usıǵan sol kerek edi Elmurat, ele de qolın
alamayı menen julıp ketpegen eken Kárim Zákir, — dep Torı kisheme
qalaysız — degendey keketip, iyek qaǵıp, — Elmurat inim, bunnan bete-
rirek qorqıtıw kerek edi, — dep adamlarǵa jeńillik tuwdırdı. Jańa ózine
kele baslaǵan Torı kishem hesh nárse bolmaǵanday uyalǵan pishinde
mıyıq tarttı. Biziń apam: —
—Há sorı qaynaǵan balam-aw, jigitler menen eregisip ne qıladı-aw,
hámlesi joq pa eken ańgódek ǵana kelin-aw, dep kelip qıynaladı. Bizler
Elmurat aǵamnıń izinde ulı-shuw, qum-quwıt bolıp juwırıp júrmiz.
Torı kishemniń talıp qalǵan xabarın esitip ol da jaslardıń quwanıshı-
nıń bir pul bolǵanına qıynalsa da, Torı kishemniń talıp qalǵanına
más boladı-aw. «Pay-pay, Torınıń talǵanı bir jaqsı bolǵan eken» dey
beredi qayta-qayta. Sebebi, Torı kishem onıń qurdası ǵoy. Bizler úyge
kire bergenimizde Torı kishem Ómirbek aǵanıń úyine kewlinde girbiń
joq, izimizden jelpildep jáne bardı-ǵoy... qaytadan waq-shaq hesh nárse
bolmaǵanday. Bul ne degen sıylasıq. Házir jeńge, aǵa, biykesh degenler
sonday bolıp bir-birine erkinsip giynesiz dálkeklese ala ma? Joq! Áne,
patefon kelgen kúngi qızıq kórinis... .
—Torı kishem júdá qızıq edi-aw, — dep kúlisiwimiz benen tamnıń
basında ele turmız.
—Mınalar dúwdendi taptı-aw bolmasa!
—Tek dúwden emes, ishi tolı olja tapqan qusaydı, kúlkileri zor ǵoy,
— dep basqa qızlar bizlerdi keketip tómende tur.
— Dúwden qayda, birew qayda, usı waqıtqa shekem dúwden tura
bere me? — dese birewleri:
—Áyyem zamandaǵı dúwdendi qoyıńızshı, tınısh otırıp áńgimeleseyik,
jerge túsiń de, — deydi.
—Eger shıǵır tal saqlansa, turıp tozbaydı, — dedi atam onıń joǵal-
ǵanı shataq bolǵan eken. Ishinde meniń «Suwpı Alliyar»ım da bar edi.
Azat bárin qosıp áketti me eken.
—Azat, há Azat, — dep dawısladı, atam otırǵan jerinen hawlıǵıp.
Azat juwırıp kelip: — qızıq ekensiz, sizlerdiń áyyem zamandaǵı dúw-
denińizdi shobıttıń ornına kim aladı? Ulıwma dúwden degen zattı kór-
genim joq, — dedi de juwırıp shıǵıp ketti. Olar qaytadan qaradı. Tamnıń
181
basında úyilip atırǵan apamnıń toraq, qurt jayatuǵın góne shiydeginiń
arasınan dúwden shıǵa keldi. Onı kiyiz benen orap, ústine shińgirik
jıynaptı-aw, apam.
— Mına qara, pitpey qalǵan oyınshıqlarıma shekem sap-sarı bolıp
pisip qalıptı. Dápterime qara, bir-eki dápterdi qosıp, apam iyirgen jún
sabaq penen ózimniń shandıp tikkenim menen tur-aw, óypey! — Tazaxan
dápterin qalay bolsa solay, bawırına basıp jılap jiberdi. Dápteriniń bet-
lerin ashıp sóylenip tur.
— Jazıw dápterim — birinshi muǵallim Qıdırbay aǵanıń qolına qara,
«ayrıqsha» degen baha qoyıptı. Mınaw, esap dápterimniń izgi betlerine
qara, kók ala shayı kóylegim haqqında jazıppan ...
Do'stlaringiz bilan baham: |
