Тошкент давлат аграр университети н. Т. Хакимова, Р. К. Саттарова

Методик кўрсатма: 
Лаборатория шароитида микроорганизмларни ўстириш учун ҳар бир 
микроорганизмнинг физиологик гуруҳларига кўра махсус озиқа муҳитлари 
тайёрланади. Шу сабабли ҳар бир микроорганизмни ажратиш ва 
хусусиятини ўрганишда озиқани таркиби, консистенцияси, келиб чиқиши ва 
ишлатилиши ҳар хил бўлган озиқа муҳитлари керак бўлади. Озиқа муҳитлари 
табиий ёки сунъий бўлади.
 
Табиий 
– озиқа муҳитларига сут, тухум, гўшт, сабзавотлар ва бошқалар 
киради. 
 
Сунъий 
– озиқа муҳитлари алоҳида рецептлар, ўсимлик ва 
ҳайвонларнинг қайнатмалари қўшилган ҳолда неорганик тузлар, углеводлар 
қўшилиб тайёрланади. 
 
Синтетик 
– озиқа муҳитлари асосан кимёвий тоза моддаларнинг 
(тузлар, углевод, аминокислота ва витаминлар ва бошқалар) аниқ 
нисбатларида олинган ҳолда тайёрланади. 
 
Озиқа муҳитлари консистенциясига кўра суюқ, яримсуюқ ва қаттиқ 
бўлади. Суюқ озиқа муҳитлари асосан сувдан ва унда суюлтирилган 
моддалардан иборатдир (гўшт суви, гўшт-пептон бульони, картошка суви). 
Қаттиқ озиқа муҳити суюқ озиқага желатин (10-15%) ёки агар-агар (1-
2%) қўшиб тайёрланади. Яримсуюқ озиқа муҳитини тайёрлашда желатин ёки 
агар-агардан кам миқдорда солинади. 
Озиқа муҳитлари белгиларига қараб оддий, махсус, электив ва 
дифференциал-диагностик шаклда тайёрланади. 
Оддий
 озиқа 
– кўпгина микроорганизмларни ўстириш учун ишлатилади. 
Буларга дуккакли пептон бульони, гўшт-пептон бульони ва гўшт пептон 
агари киради. 

---

23 
 
Махсус
озиқа 
– алоҳида гуруҳ ёки алоҳида тур микроорганизмни 
ажратиш учун тайёрланади. Масалан, Омелянский озиқа муҳити анаэроб 
микроблар учун, Чапека озиқа муҳити эса замбуруғлар учун тайёрланади. 
 
Электив 
озиқа – 
битта турга мансуб микроб учун тайёрланади,бошқа 
микроорганизмлар бундай озиқа муҳитида ўсмайди ёки ривожланиши жуда 
секинлашиб кетади. Бундай озиқа муҳитига С.Н.Виноградскийнинг йиғма 
озиқа муҳити мисол бўлади ва кўпгина тупроқ микроорганизмлар учундир.