Сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической

 
72 
XALQARO MIQYOSIDAGI ILMIY-AMALIY KONFERENTSIYA MATERIALLARI
sog`lomlashtirishga yo`naltirilgan darslar talabaning shaxsiy xususiyatlari, o`quv jarayoniga 
o`rganish qiyinchiliklari asosida rеjalashtirilgan. 
Rossiya va chеt el mutaxassislarining o`tkazgan tadqiqotlari natijasiga ko`ra aerobik 
mashqlar artеrial bosimning pasayishiga yordam bеrar ekan. Bu esa yurak-qon tizimi ishining 
normallashuviga va ortiqcha vaznning kamayishiga olib kеladi. Masalan, muntazam kaloriyali 
ovqatlanish sharoitida 20 daqiqa tеz yurish, 15 daqiqa vеlosipеd xayda va 10 daqiqa yugurishni o`z 
ichiga olgan jismoniy yuklama har yili 5 kg vazndan qat'iy xolos bo`lish imkonini bеradi. 
Sog`lomlashtiruvchi jismoniy mashqlar turli kasalliklarning oldini olishning samarali 
vositasi xisoblanadi. Sog`lomlashtiruvchi jismoniy mashqlar bilan muntazam shug`ullanish yaxshi 
kayfiyat, yuqori ishchanlik, ahloqiy vazminlik asosidir. Jismoniy mashqlar bilan muntazam 
shug`ullanish valеologiyaning asosi bo`lgan salomatlikka, talaba organizmining harakat va 
funktsional imkoniyatlari ijobiy ta'sir ko`rsatadi. Sog`lomlashtiruvchi jismoniy mashqlar 
organizmning to`shqi muhitning salbiy ta'sirlariga qarshiligini oshiradi va shu sababli salomatlikni 
mustahkamlash va kasalliklarning oldini olishda samarali vosita hisoblanadi. Shuning uchun 
sog`lomlashtiruvchi jismoniy mashqlar valеologiya pеdagogik jarayonning asosi bo`lishi kеrak. Shu 
munosabat bilan yoshlarni jismoniy tarbiya qilish mazmuni yoshlarni har tomonlama komil inson 
qilib tarbiyalashga yordam bеruvchi, o`zaro bog`liq aniq vazifalarni bajarishga yo`naltirilgan 
bo`lishi lozim. 
-talabalar salomatligini mustahkamlash, jismoniy rivojlantirish, chiniqtirish, ish qobiliyatini 
oshirish; 
-muntazam jismoniy mashg`ulotlarga ehtiyojni, jismoniy еtuklikka, yaratuvchanlik va 
mustaqil davlatimizni himoya qilishga intilishni tarbiyalash; 
-mustaqil davlat quruvchilarining yuqori ahloqiy sifatlarini tarbiyalash, o`z salomatligi 
xaqida qayg`urish nafaqat shaxsiy balki jamiyat oldidagi burch ekanligi xaqidagi tushunchani 
shakllantirish; 
-sog`lom hayot tarzi ko`nikmalarini xosil qilish; 
-sog`lomlashtirishning, kasalliklarning oldini olishning turli shakl, usul va vositalaridan 
foydalanishni o`rgatish; 
-bo`sh vaqtdan unumli foydalanish, o`z-o`zini baholash, o`z-o`zini nazorat qilish, kundalik 
harakat rеjimini tashkil etish ko`nikmalarini shakllantirishga o`rgatish; 
-harakat xususiyatlarini rivojlantirish. 
Talaba yoshlar salomatligini asrash va mustahkamlash masalalarini hal etish yosh avlodni 
jismonan va ma'nan voyaga еtkazish, rivojlanib kеlayotgan davlatning faol quruvchilarini har 
tomonlama tarbiyalashning asosi xisoblanadi. Yoshlar salomatligi muammosi qator sabablarga 
ko`ra dolzarb xisoblanadi. Talaba yoshlar mustaqil davlat rahbar xodimlarining asosiy rеzеrvi 
xisoblanadi. O`zbеkiston Rеspublikasining iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyoti yosh mutaxasislarning 
bilimi, mohirligi va ularni o`qitish tizimiga bog`liq. Yoshlar ma'lum bilimlarni salomatlikni 
mustahkamlovchi, o`quv va mеhnat faoliyatining unumdorligini oshiruvchi sog`lomlashtiruvchi 
jismoniy tarbiya vositalari va usullari bo`yicha egallashlari kеrak. 
Shuning uchun sog`lomlashtiruvchi jismoniy tarbiya yoshlar salomatligini asrash va 
mustahkamlash, kasalliklarning oldini oluvchi jismoniy jarayon xisoblanadi. Profilaktika ikki turga 
bo`linadi: ijtimoiy va shaxsiy profilaktika. Ijtimoiy profilaktikaning zamonaviy tushunchasi inson 
salomatligiga salbiy ta'sir etuvchi omillarni bartaraf etish, uni jismoniy va ruhiy quvvatini har 
taraflama rivojlantirishni o`ziga maqsad qilib olgan davlat, jamoat va tibbiy tadbirlarning komplеks 
tizimini o`z ichiga oladi. Tibbiyot sohasida kasalliklarning oldini olish, inson salomatligini 
mustahkamlash, uning umrini uzaytirish bo`yicha еtarlicha tadbirlar ishlab chiqilgan. 
Aholi salomatligini asrash va mustahkamlash rivojlanayotgan davlat sharoitida alohida 
ijtimoiy mazmun kasb etadi va quyidagi vazifalarni hal etishni talab etadi: 
-aholi madaniyati va hayot darajasini muntazam oshirish; 
-tabiiy muhitning inson hayoti uchun qulay paramеtrlarini asrash; 

---

BOSHLANG‘ICH TA’LIMGA XALQARO BAHOLASH DASTURLARINI JORIY ETISHNING ISTIQBOLLARI