O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’zbekiston respublikasi madaniyat vazirligi o’zbekiston davlat konservatoriyasi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

MUNDSHTUK
Klarnetning tumshuq shaklidagi qismi bo`lib 
ijrochi unga havo beradi mundshtuktning orqa tomonining tepa qismida 
joylashgan teshikdagi trost ijro vaqtida tebranib turishi klarnetning ovoz 
beruvchi elementi xisoblanadi. 
Uning ikki tomonidagi joylashgan teshiklari relis deb ataladi. 
Hozirgi mundshtuklarning anchagina keng ko`rinishlari mavjud bo`lib 
bularning ichidan ijrochi o`ziga maqsadiga mos keluvchi variantini tanlab 
olishi mumkin ( yakkaxon kamer orkestr ijrosi uchun jazz va hokozo). 
Klarnet tarixining ilgari bosqichlarida mundshtuk aloxida qism 
bo`lmagan va darxol instrumentning asosiy qismiga ko`chgan uni ishlab 
chiqarish uchun daraxtdan foydalanilgan (masalan nok) keyinchalik 
mundshtukning rivojlanib borishida boshqa ashyolardan xam foydalanila 
boshlagan: fil suyagi temir va boshqa. XIX asrning II yarmidan boshlab 
Ebanitli mundshtuklar tezda standart bo`lib qoldi.
Ular musiqaning xamma janrida tez tez ishlatiladi va tovushni keng 
boshqarish imkonini beradi. Bundan tashqari oynali mundshtukni xam 
uchratish mumkin unda ko`pincha oddiyroq eksploatatsiya va ochiqroq 
ovoz beradi yana plastikli (u arzonroq narxli va tovush boyligi kamroq) 
mundshtuk odatda qattiq yog`ochdan ishlangan mundshtuk tarqalgan. 
Qanaqa ashyodan qilinganiga qaramasdan mundshtukning yuqori qismi 
sayqallanadi(faqat trost joylashadigan qismidan tashqari).
 
TROST 

---

 
Trost (tilcha) tovush paydo qiluvci (tebranuvchi) qismi hisoblanadi. 
Trost shunday nozik va ingichka hisoblanib eng qalin qamish turlaridan 
yasaladi. Trost mundshtukga (klarnetchilar tili bilan aytilganda mashinka 
(maxsus temirdan yasalib 2 ta yon parallel bold yordamida 
mahkamlanadi) (hozirda yangi turlaridan teri simin mashinka hamda bir 
bolt yordamida mahkamlanadi). 
Mashinkani XIX asr I yarmida Ivan Myuller tomonidan ixtiro qilingan. 
Bu ixtirodan oldin trost mundshtukga maxsus iplar yordamida 
mahkamlangan (Nemis va Avstriya klarnetchilari mahsus ip yordamida 
hozirda ham foydalanishmoqda). 
Klarnetning 1 – ko’rinishlarida trost tepa lab tomonida joylashgan 
bo’lib tepa lab yordamida boshqarilgan. XVIII asr boshlarida esa trostni 
pastgi lab tomonga o’girib ishlatila boshlangan va mutaxassislar shu 
yusumda davom etishni tavsiya bergan. 

---