Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

Полиметилметакрилат 
(органикалық шийша) метакрил кислотасының метил эфирин 
полимеризациялаў усылында алынады. Метилметакрилат реӊсиз 
шаффоф
зат болып, 
тәбийий газ, нефт углеводородларынан қурамалы химиялық технологиялық ислеў берип 
таярланады. 
Полиметилметакрилатдың жүдә 
шаффоф
лиги, реӊсизлиги, ултрафиолет нурларды 
ӛткизиўи, нурға шыдамлылығы, атмосфера орталығына шыдамлылығы ол тийкарында 
органикалық шийша ӛнимлер ислеп шығарыў имканиятын жаратады. Органикалық шийша 
ултрафиолет нурларды 73,5% ӛткизеди, 
холбуки
әпиўайы силикатлы айна 0,6%, силикатлы 
қараў (
кўзгу
) айнасы 3%, кварц шийшасы болса 100% сондай нурларды ӛткизеди. 
Органикалық шийша емлеўхана, витрина, ыссыхана, санаат имаратлары тәбийий 
жақтыландырыў 
мосламалари
, безеў тосықлары айналары таярлаўда ислетиледи. Ол аӊсат 
кесиледи, ислеў бериледи. Техникалық органикалық шийшаныӊ қысылыўдағы беккемлиги 
120-140 МПа, 
зарбий қовушоқлиги
60-183
0
С температурада кемеймейди. 
Органикалық шийшаныӊ ыссылыққа шыдамлылығы кем (80
0
С), желиниўге 
шыдамлылығы жетерли емес; кислота ҳәм силти еритпелерине шыдамсыз, ацетон ҳәм сол 
сыяқлы органикалық еритиўшилерде аӊсат ерийди, жаныўшаң ӛним. 
Поливинилацетат 
(ПВА) винилацетатты полимеризацион усылда синтезлеп алынады. 
Винилацетат уксус кислотасы қурамалы эфири ҳәм винил спирти тийкарында таярланады. 
Поливинилацетат смолалары реӊсиз, 
қовушоқ
, нурға шыдамлы, суў менен қәлеген 
қатнаста араласады, ағаш, қағаз, сыбалған бетлер ҳәм т.б. ларға жақсы жабысады. Олар 
тийкарында эмулсион бояўлар, желимлер, мастикалар алынады, суўлы дисперсиясынан 
чоксыз поллар, полимерцемент араласпа ҳәм бетонлар таярланады. Поливинилацетат 
дисперсиясы қосылған минерал байланыстырыўшылар тийкарындағы композицион 
материаллар суў ӛткизбеслиги жоқары, химиялық орталықларға шыдамлы болады. 
Полиизобутилен 
[-СН
2
-С(СН
3
)
2
-]
n
изобутиленди СН

С(СН
3
)
2
полимеризациялап 
алынады. Изобутилен нефт ӛнимлерин органикалық синтезлеп таярланады. Полиизобутилен 
каучук тәризли эластик, полиэтилен сыяқлы жеӊил материал, салыстырмалы узайыўы 1000-
2000%. Ол суўға, кислота ҳәм силтилер орталығына шыдамлы, суўыққа жоқары шыдамлы. 
Полиизобутилен қурамына қурым, графит, талк ҳәм басқа жүдә майда порошоклар 
киритилип герметиклер таярланады. Оннан желимли ленталар, линолеумди жабыстырыў 
ушын желимлер, гидроизоляция материаллары алынады. 

---

167