Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

25.3 Полимер байланыстырыўшы затлар 
25.3.1 Полимерлер классификациясы ҳәм дүзилиси 
Полимер 
затлар 
қурамы, 
синтез 
усылы 
ҳәм 
ишки 
дүзилисине 
қарай 
классификацияланады. 
Полимерлер макромолекуласының тийкарғы шынжыры қурамына қарай үш топарға 
бӛлинеди: карбоншынжырлы полимерлер, яғный молекуляр шынжыры
 
тек углероддан 
ибарат (полиэтилен, полипропилен): 
| | | | 
-С-С-С-С- 
| | | | 
Гетерошынжырлы полимерлер, яғный молекуляр шынжыр қурамына углерод атомынан 
тысқары кислород, күкирт, азот, фосфор (эпоксид, полиэфирлер, полиуретан ҳәм т.б.) 
атомлары киреди: 
| | | | 
-С-О-О-С- 
| | | | 
Элементорганикалық полимерлер, яғный тийкарғы молекуляр шынжыры кремний, 
алюминий, титан ҳәм басқа айрым бир элементлерден ибарат болады. Кремнийорганикалық 
полимерлер сондай қурамға ийе: 
R R R 
| | | 
-Si-O-Si-O-Si- 

---

165 
| | | 
H H H 
Полимерлер алыныў усылына қарай полимеризацион (А) ҳәм поликонденсацион (Б) 
түрлерине бӛлинеди: 
Полимеризацион полимерлер 
мономерлердиң кӛп муғдардағы бир қыйлы 
молекулалары қосымша ӛним пайда етпестен молекуляр шынжырға биригеди. Бул усылда 
полиэтилен, 
полипропилен, 
полиизобутилен, 
поливинилхлорид, 
полистирол, 
полиметилметакрилат ҳәм т.б. полимерлер алынады. 
Полимеризация процессинде атом ҳәм атом топарларыныӊ орны ӛзгермеслиги себепли 
полимер ҳәм мономердиң химиялық қурамы бир қыйлы болады. 
Поликонденсацион полимерлер
бир неше әпиўайы бирикпелерден қурамы алдыӊғы 
ӛним қурамынан парықланатуғын полимер пайда етеди. Поликонденсацияланыў 
процессинде қосымша затлар (суў, аммиак, водород, хлорид ҳәм басқалар) ажыралып 
шығады, функционал топарлар ортасында химиялық реакциялер пайда болғаны ушын 
полимер ҳәм мономер қурамы бир қыйлы болмайды. Бул усылда фенолформалдегид, 
карбамидформалдегид, полиамид, эпоксид, полиэфир, фуран ҳәм басқа полимерлер алынады. 
Полимерлер ишки дүзилиси жағынан сызықлы ҳәм ҳаўада қатыўшы (кесе ҳәм тор 
тәризли) түрлерге бӛлинеди.