Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

25.2 Пластмассалардыӊ қурамы ҳәм қәсийетлери 
Пластмасса композициялары полимер байланыстырыўшы,
 
порошок толтырғыш, 
пластификатор, қатырыўшы, стабилизатор, бояўлар ҳәм басқа модификаторлардан ибарат. 
25.2.1 Пластмассалардың қурамы 
Байланыстырыўшы затлар 
сыпатында полимерлер-синтетикалық смолалар, 
каучуклер, целлюлоза бирикпелери ислетиледи. Полимер байланыстырыўшыныӊ түри 
пластмассалардыӊ ыссылыққа шыдамлылық, кислота ҳәм силтилерге шыдамлылық, 
беккемлик ҳәм деформативлик ҳәм басқа қәсийетлерин белгилейди. 
Полимер байланыстырыўшылар ислеп шығарыўда нефт, таскӛмир, тәбийий газлар, 
ӛсимлик дүньясы ҳәм басқа органикалық затлар ислетиледи. Полимерлерди органикалық 
синтезлеў процессинде ҳаўадан алынатуғын азот, кислород ҳәм басқа газлар ислетиледи. 
Полимерлер баҳасын белгилеўши факторлар шийки заттың баҳасы ҳәм синтез 
процессиниң қурамалылық дәрежеси есапланады. Техникалық прогресстиң раўажланыўы 
ҳәм органикалық синтездиң жетилисиўи ҳәм арзанласыўы полимер байланыстырыўшылар 
қәсийетлериниң жақсыланыўына ҳәм баҳасының арзанласыўына себеп болады. 
Порошок толтырғышлар 
органикалық емес ҳәм органикалық шийки зат тийкарында 
алынады. Олар дүзилиси жағынан порошок ҳәм дисперс талшық тәризли болыўы мүмкин. 
Дисперс порошоклар сыпатында кварц қумы, алюминий, сазтопырық, ҳәктас, доломит ҳәм 
басқа минераллардан майдалап алынған материаллар ислетиледи. 
Талшық тәризли толтырғыш сыпатында шийша, асбест, базалт, нитрон, текстил 
шығындылары ислетиледи. Қатламлы пластмассалар алыўда қағаз, 
матолар
, ағаш шпоны ҳәм 
басқа жуқа қатламлы материаллар қолланылады.
 
Порошок толтырғышлар пластмассалар 
қәсийетлерин жақсылайды ҳәм полимер байланыстырыўшыны тежейди. Мәселен, минерал 
порошоклар пластмассалардыӊ ыссылыққа шыдамлылығын, химиялық орталықларға 
шыдамлылығын, талшық тәризли ҳәм 
матоли
толтырғышлар созылыўдағы ҳәм ийилиўдеги 
беккемлигин асырады. 
Дисперс (порошок) толтырғышлар бетине механика-химиялық активация усылында 
ислеў берип пластмассалардыӊ қәсийетлерин кескин жақсылаў мүмкин. Бунда толтырғыш 
бетине майдаланыў процессинде түрли дуз бирикпелери ҳәм гидрофоб ямаса дифил 
сирт-
актив
затлар ҳәм басқа модификаторлар менен ислеў бериледи.