Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

Сызықлы полимерлер
макромолекулалардың узын жип тәризли күшсиз байланысы 
формасында болады. Полимер қурамында атомлар поляр топарларыныӊ болыўы шынжырлар 
арасындағы байланысты күшейттиреди. 
Ҳаўада қатыўшы полимерлерде
шынжырлар арасындағы беккемлик химиялық 
байланыс тегис ҳаўада қатыўшы каркас пайда етеди. Жетилискен байланыс жүз бергенде 
полимер қатты эластик дене ҳалатына ӛтеди. 
Сызықлы полимерлер қыздырылғанда жумсайды ҳәм ийилиўшең-эластик ҳалатда 
болады. Бунда молекулалараралық күшлер ҳәм шынжырлар ортасындағы температура 
тәсиринде күшсизленеди. 
Термопластик полимерлер тийкарғы қәсийетлерин сақлап қалған ҳалда қыздырылғанда 
жумсайды ҳәм суўытылғанда қатты (ийилиўшең-эластик) ҳалатқа ӛтеди. 
Термореактив полимерлер (реактопластлар) қатырылғаннан кейин қыздырылғанда 
қайтадан пластик ҳалатқа ӛтпейди. Температура асырылса термореактив полимерлер 
структурасы бузылады ҳәм жанып кетиўи мүмкин. 
 
25.3.2 Полимеризацион полимерлер 
Полиэтилен
(-СН-СН-)n этиленди полимеризациялаў усылында алынады. Полиэтилен 
ақ реӊли қатты 
шох
тәризли ӛним болып, ӛлшеми 3-5 мм ли гранула кӛринисида ямаса
 
порошок
 
ҳалында ислеп шығарылады. 
Полиэтиленниң қәсийетлери молекуляр массасына шынжырдың тармақланыўына ҳәм 
кристалланыў дәрежесине байланыслы болады. Оныӊ тығызлығы 0,92-0,97 гсм
3
, 
созылыўдағы беккемлик шегарасы 12-32 МПа, суў сиӊдириўшеӊлиги 0,03-0,04%. 
Полиэтилен түрли агрессив орталықларға шыдамлы ҳәм суўыққа шыдамлы. Полиэтиленниң 
эластиклик модули 150-800 МПа, ыссылыққа шыдамлылығы 108-130
0
С, ыссыдан сызықлы 
кеӊейиў коэффиценти жоқары, қаттылығы болса кем болады. Полиэтилен қурылыс 
системасында гидроизоляция орама материалы, түрли диаметрдеги суўсазлық ҳәм ақаба 
суўларды ағызыўға мӛлшерленген трубалар, ўақытша бастырма ӛним ҳәм санитария-техника 
бӛлимлери сыпатында ислетиледи.