Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

Пластификациялаўшы қосымшалар. 
Қурылыс растворлары гербиш, аўыр, жеӊил 
ҳәм ячейкалы бетонлар сыяқлы геўек бетлерге жайылғаны ушын тезлик арада суўсызланады. 
Растворныӊ қулай жайласыўшаӊлығын асырыў мақсетинде қурамына минерал ҳәм полимер 
затлар тийкарында таярланған пластификаторлар киритиледи. Цемент ҳәм ҳәк тийкарындағы 
растворлар қурамына гилтопырық порошогы ямаса оннан таярланған ылай ботқасы минерал 
пластификаторлар сыпатында қосылады. Минерал пластификаторлар сыпатында трепел, 
глиеж, диатомит, туффит ҳәм сол сыяқлы гидравликалық порошок затлардан пайдаланыў 
мүмкин. Буннан тысқары қатты жанылғы күллери, домна шлакы порошогы сыяқлы 
шығындылар да минерал пластификатор сыпатында ислетиледи. 
Усы минерал пластификаторлар раствордыӊ қулай жайласыўшаӊлығын асырыў менен 
бирге суў услаўшылық қәсийетин, суў ҳәм ығал орталықларға шыдамлылығын, суўыққа 
шыдамлылығын асырады. 
Минерал қосымшалар қурамында нормадан артық органикалық араласпалар, дуз 
еритпелери болмаслығы керек, кери жағдайда раствордыӊ сапасы пәсейиўи ҳәм 
сыбаўшылықда ислетилгенде реӊи ӛзгериўи мүмкин. 

---

123 
Органикалық сиртактив затлар қурылыс растворын пластификациялаў, ҳаўа 
пуфакчалери киритиў мақсетинде қосылады. Пластификаторлар сыпатында ЛСТ 
(лигносулфонат технически) милонафт, канифол сабыны сыяқлы затлар байланыстырыўшы 
массасына салыстырылғанда 0,1-0,3% киритиледи. 
Ҳәзирги ўақытта қурылыс растворы қурамына суперпластификаторлар (массаға 
салыстырғанда 1% ке шекем) ҳәм гелполимер затлар қосылады; С-3 сыяқлы 
суперпластификаторлар 
раствор 
қолай 
жайласыўшаӊлығын 
кескин 
асырады. 
Гелполимерлердиӊ бир грамм

моли 50-1000 грамм

молге шекем суў молекулаларын ўақытша 
(6-24 саатқа шекем) байланыстырыў қәсийетине ийе болып, байланыстырыўшы массасына 
салыстырғанда 0,1-0,3% қосылыўы раствордыӊ суў услаўшылық қәсийетин кескин асырады. 
Қурылыс растворы қысда ислетилгенде қурамына қатыўын тезлестириў ҳәм суўдыӊ 
музлаў температурасын тӛменлетиў мақсетинде калций хлорид, натрий хлорид, поташ, 
натрий нитрат сыяқлы затлар қосылады.