Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

17.2. Қурылыс растворлары ушын материаллар 
Байланыстырыўшы затлар
. Қурылыс растворларын алыўда портландцементтен 
тысқары шлаклы портландцемент, пуццоланлы портландцемент, тӛмен маркадағы (М200) 
цемент ҳәм айрым жағдайларда киширеймейтуғын, кеӊейиўши цементлер ислетилиўи 
мүмкин. 
Жоқары маркадағы цементлерди қурылыс растворлары (әсиресе, тӛмен маркадағы 
раствор) алыўда ислетиў раствордыӊ суў услаўшылық, қатламланыў сыяқлы қәсийетлерин 
жаманластырады. 
Растворныӊ технологиялық қәсийетлерин жақсылаў ҳәм портландцемент сыяқлы 
байланыстырыўшыларды тежеў мақсетинде еки ҳәм үш компонентли қурамалы қурамлы 
растворлар кеӊ кӛлемде ислетиледи. 
Ҳаўада қатыўшы ҳәм гидравликалық ҳәк қурылыс растворлары алыўда ҳәк қамыры 
ямаса ҳәк сүти кӛринисинде қолланылады. 
Қурылыс гипси әсиресе имаратлардыӊ ишки ҳәм сыртқы безеги ушын растворлар ҳәм 
қурамалы растворлар таярлаўда қосымша сыпатында ислетиледи. 
Майда толтырғыш
. Аўыр қурылыс растворлары ушын майда толтырғыш сыпатында 
кварц қумлары, дала шпаты қумлары сыяқлы табийий қумлар, тығыз таў жынысларын 
майдалап таярланған жасалма қумлар ислетиледи. Жеӊил растворлар ушын керамзит, 
аглопорит, перлит, вермикулит, шунгизит, кампорит сыяқлы геўек жасалма толтырғышлар 
тийкарындағы қумлар; пемза, туф, шлаклар сыяқлы жеӊил таслардыӊ қумлары ислетиледи. 
Қум қурамында ири даналар болса, оны әлбетте електен ӛткизиў керек. Қум қурамындағы еӊ 
ири даналар диаметри 2 мм ден аспаўы керек. Қурылыс растворсыныӊ маркасы М100 ҳәм 
оннан жоқары болса, қурамындағы шаӊ, ылай араласпалары муғдары 10% артық болмаслығы 
керек. Раствор маркасы М50 ҳәм оннан тӛмен болса, буйыртпашы менен келисилген ҳалда 
шаӊ, ылай араласпалары муғдары 20% ке шекем болыўы мүмкин. Қум қурамында 
органикалық араласпалар нормадан артық болмаслығы зәрүр. 
Суў.
Қурылыс растворлары таярлаўда ишимлик суўы жарамлы есапланады. Басқа 
суўлар ислетилсе, олар қурамында кислота, ишқор, дуз еритпелери ҳәм қалдықлары, 
углеводород бирикпелери ҳәм т.б. раствор байланыстырыўшы заты қатыўына зыянлы тәсир 
кӛрсететуғын араласпалар болмаслығы керек. 
Арнаўлы имарат ҳәм иншаатлар қурылысында суўды дистилятор үскенелеринен 
ӛткизип, таза ҳалда ислетиў усыныс етиледи.