Konstruktsion materiallar texnologiyasi

Fe - Fe
3
C sistemasi holat diagrammasining yuqorigi chap burchagi. 
I 
qotishma sovitilganda uning o’zgarishini ko’rib chiqaylik. Suyuq qotishmaning 
kristallanishi 1 nuqtada boshlanadi, bu nuqtada suyuq qotishmadan ferrit (δ – qattiq 
eritma) kristallari ajralib chiqa boshlaydi. Kristallanish jarayonida suyuq fazaning 
konsentratsiyasi 
AV 
chiziq bo’ylab, qattiq fazaning konsentratsiyasi esa 
AN 
chizig’i 
buylab o’zgaradi. 2 nuqtada suyuq faza batamom qotadi, ya’ni bir jinsli qattiq 
qotishma-uglerodning δ - temirdagi qattiq eritmasi (ferrit) hosil bo’ladi. Bu 3 
nuqtagacha o’zgarmaydi, ammo 
3-4 
nuqtalar orasida δ - qattiq eritma austenitga 
aylana boradi. β – qattiq eritmaning konsentratsiyasi NH chizig’i bo’ylab, 
austenitning konsentratsiyasi esa JN chizig’i bo’ylab o’zgaradi. 
Fe - Fe
3
C sistemasi holat diagrammasining pastki chap burchagi. 
Тarkibida 
0,01 % dan kam (x %) uglerod bo’lgan I qotishma 950
0
C chamasi temperaturada 
austenitdan iborat bo’ladi. Normal temperaturada temir Fe α tarzida bo’ladi, 
binobarin, I qotishma sovitilganda 1 nuqtadan 2 nuqtagacha bo’lgan temperaturalar 
oralig’ida austenit ferritga aylana boradi. Sovish egri chizig’ida bu o’zgarish 1-2 
kesma bilan ifodalangan. Demak, 3’ nuqtadan pastda qotishma ferrit bilan 
uchlamchi semintitdan iborat bo’ladi, chunki ferritdan ajralib chiqadigan sementit 
uchlamchi sementit 
deb ataladi. Qotishma sovitilaversa, bu jarayon davom etib, 
ferrit tarkibidagi uglerod miqdori 0,01 % ga tushib qoladi. Suyuq qotishmadan 
ajralib chiqadigan sementit 
birlamchi sementit 
deb, austenitdan ajralib chiqadigani 
esa 
ikkilamchi sementit 
deb ataladi. 
Fe - Fe
3