Astronomiyadan ma’lumotnomalar

Perisentr
 
Aposentr
 

---

Astronomiyadan ma’lumotnomalar
www.Orbita.Uz
kutubxonasi 
77
w
w
w
.O
r
b
it
a
.U
z
m
a
’
lu
m
o
tn
o
m
a
la
r
m
a
r
k
a
z
i.
markaziga nisbatan emas, balki, geliotsentrik tizimga keltirilgan holatda qaraladi. Quyosh tizimidagi 
obyektlar uchun katta yarim o‘q, Keplerning uchinchi qonuni bilan ifodalanadi:
𝑇
2
1
𝑇
2
2
=
𝑎
1
3
𝑎
2
3
bu yerda: 
T
– orbital davr (yil); va 
a
– katta yarim o‘q (a.b.) 
Orbita ekstsentrisiteti 
Quyosh tizimidagi obyektlarning orbitalari
Ellipsning ekstsentrisiteti katta va kichik yarim o‘qlarning quyidagi nisbati orqali aniqlanadi:
𝑒 = √1 −
𝑏
2
𝑎
2
bu yerda: 
b
– kichik yarim o‘q, 
a
– katta yarim o‘q.
Siderik aylanish davri 
Quyosh tizimidagi obyektlarning Quyosh atrofida bir 
marta to‘liq aylanib chiqish davri. Siderik 
aylanish davrini shuningdek yil deb ham ataladi. Masalan, 
Merkuriy yili, Yupiter yili va ho kazo. Biroq bu tushunchadagi 
yilning ma’nosini, fasllar alamashinuvi jarayoni davri 
takrorlanuvchi tropik yil tushunchasi bilan adashtirmaslik 
kerak. Tropik yil va Siderik aylanish davri orasidagi farq, 
sayyoraning o‘z o‘qiga nisbatan qanday burchak ostida 
og‘ganligi bilan aniqlanadi. 
Sinodik aylanish davri 
Oy yoki Quyosh tizimidagi biror bir sayyoraning, 
yerdagi kuzatuvchiga nisbatan, Quyosh bilan ketma-ket ikki 
marta tutashishi orasidagi davr. Bunda, sayyoralarning Quyosh 
bilan tutashishi, aniq belgilangan muddatlarda, chiziqli tarzda 
yuz beradi. Ikkita sayyoraning (ulardan biri uchun biz Yerni 
qabul qilamiz) sinodik va siderik aylanisg davrlarining nisbati – 
S quyidagi formula bilan aniqlanadi: 
1
𝑆
=
1
𝑍
−
1
𝑇
(𝑡𝑎𝑠ℎ𝑞𝑖 𝑠𝑎𝑦𝑦𝑜𝑟𝑎𝑙𝑎𝑟 𝑢𝑐ℎ𝑢𝑛)
1
𝑆
=
1
𝑇
−
1
𝑍
(𝑖𝑐ℎ𝑘𝑖 𝑠𝑎𝑦𝑦𝑜𝑟𝑎𝑙𝑎𝑟 𝑢𝑐ℎ𝑢𝑛)
Bu yerda,