Rafiyev yengil aòLEÒika va uni o‘QIÒish meòodikasi

6.11.5. NAYZA ULOQÒIRISH ÒEXNIKASI VA UNGA
O‘RGAÒISH MEÒODI
6.11.6. NAYZA ULOQÒIRISH ÒEXNIKASI
Nayzani erkaklar (og‘irligi – 800 g, uzunligi – 260 sm)
ham, xotin-qizlar (og‘irligi – 600 g, uzunligi – 230 sm)
ham uloqtiradilar.
Nayza uloqtirish yugurib borayotib, nayza ko‘targan qo‘lni
orqaga cho‘zishdan keyin oxirgi kuchlanib nayzani uloq-
tirishdan iborat. Musobaqa qoidasiga binoan nayzani istalgan
uzoqlikdan yugurib kelib, 29° burchakli sektorga uloqtirish
ham, yoki bir joyda turib nayzani aylanib uloqtirish ham
ruxsat etiladi; uni faqat o‘ramdan (kanop o‘ralgan joydan)

---

325
ushlash kerak. Nayzalar metalldan yoki yog‘ochdan bo‘lishi
mumkin. Yog‘och nayza uchiga metall uchlik qilinadi. Ular-
ning og‘irlik markazi o‘ramasida bo‘ladi. Uloqtirish uzoqligi
yugurib kelib nayza uloqtirilgan joydagi qiyshiq chiziqli
plankaning ichki qirg‘og‘idan boshlab, to nayzaning uchi
tushgan joygacha o‘lchanadi. Uloqtirish uzoqligi nayzaning
dastlabki uchib chiqish tezligi va to‘g‘ri uchishiga (ya’ni,
uchib chiqish burchagi va holatiga) bog‘liqdir. Nayza
uloqtirishda yugurib kelish shuning uchun kerakki, u oxirgi
kuch berish boshlanishigacha, uloqtiruvchi harakatining
tezligini hosil qilib beradi. Eng yaxshi nayza uloqtiruvchi-
larning yugurib kelish uzunligi 27–30 metrgacha etadi va
hatto undan ham ortiqroq bo‘ladi. Nayza uloqtiruvchi xotin-
qizlarda esa yugurib kelish, odatda, qisqaroq bo‘ladi (23–26 m).
Yugurib kelishning dastlabki, nayzani uzoqlashtirishning
boshlanishigacha bo‘lgan qismi 15–17 metrdan iborat bo‘lib,
bu masofa 10–12 qadamda bosib o‘tiladi. Ko‘pchilik eng
kuchli nayza uloqtiruvchilar uloqtirish va tormozlashni
nayzani uzoqlashtirish (qo‘lni orqaga to‘g‘rilab, nayzani
mumkin qadar orqaga olib borish) 9 metrdan boshlab (xotin-
qizlar), 12 metrgacha (erkaklar) bo‘lgan masofada bajaradilar.
Yugurib kelish natijasida hosil bo‘lgan gorizontal tezlik
nayzani yugurmasdan uloqtirgandagiga nisbatan 15-20 metr
uzoqroq masofaga uloqtirishga imkon beradi. Bunday natijaga
faqat yugurib kelish bilan oxirgi kuchlanishni to‘g‘ri qo‘shib
olib borilgandagina erishish mumkin. Oxirgi kuch berishda
yugurib kelish tezligidan qanchalik to‘liq foydalanilsa,
nayzaning uchib chiqish tezligi shuncha yuqori bo‘ladi.
Keyingi yillarda yangi konstruksiya bo‘yicha tayyorlangan
nayzalarning qo‘llanilishi jahondagi eng kuchli nayza uloq-
tiruvchilarning natijalari o‘sishida ma’lum darajada rol o‘y-
nadi. Bunday nayzalarni «planersimon» deb ataladi. Chunki
to‘g‘ri chiqarib yuborilsa, bu nayzalar yaxshi planerlash, va
ko‘taruvchi kuchining oshishi hisobiga uzoq vaqt uchadi.

---

326
Yangi nayzaning qulayligi shunchalik zo‘r bo‘ldiki, hatto
musobaqa qoidasiga, nayzalar konstruksiyasiga taalluq yangi
cheklar kiritishga to‘g‘ri keldi.