Ishchi kasbini egallash

1-ish: QISHLOQ XO’JALIGI MAHSULOTLARINING TURLARI VA ULARNING 
КIMYOVIY TARКIBI BILAN TANISHISH 
Darsning maqsadi: 
Asosiy qishloq xo’jaligi mahsulotlari turlari bilan tanishish, 
ularning kimyoviy tarkibini o’rganish. 
Ishning mazmuni. 
Ma’lumki, qishloq xo’jaligi mahsulotlari o’zining biologik 
xususiyatlari, botanik tavsifi, kimyoviy tarkibi, iste’mol xususiyatlari va boshqa 
ko’rsatkichlariga ko’ra quyidagi turkumlarga ajratiladi: 
1.
Donli ekinlar; 
2.
Don-dukkakli ekinlar; 
3.
Moyli ekinlar; 
4.
Sabzavot-poliz ekinlari; 
5.
Meva-rezavor ekinlari; 
Don mahsulotlari butun dunyoda eng ko’p etishtiriladigan va insonning asosiy 
ozuqasi bo’lgan mahsulotlar hisoblanadi. Donlar inson hayoti uchun zarur bo’lgan muhim 
ozuqa moddalari manbai hisoblanadi. Donlarning bunday to’yimli bo’lishi ularning 
bevosita kimyoviy tarkibi bilan bog’liq hisoblanadi (1-jadval). 
1-jadval 
Don mahsulotlarining kimyoviy tarkibi (o’rtacha % hisobida)
Don turi 
Suv 
Oqsil 
Moy 
Кraxmal Кletchatka 
Кul 
Quvvati, 
kkal. 
Bug’doy 
14 
11,2 
2,1 
54,5 
2,6 
1,7 
287 
Javdar 
14 
12,8 
2,1 
53,5 
10,7 
1,7 
293 
Suli 
13,5 
10,0 
6,2 
36,5 
10,7 
3,2 
250 
Arpa 
14 
10,3 
2,4 
48,1 
4,3 
2,4 
264 
Tariq 
13,5 
11,2 
3,9 
52,7 
7,9 
2,9 
311 
Grechixa 
14 
10,8 
3,2 
52,9 
10,8 
2,0 
295 
Sholi 
14 
7,4 
4,6 
55,2 
9,0 
3,9 
283 
Oq jo’xori 
13,5 
10,6 
4,1 
58,0 
3,5 
2,2 
323 
Makkajo’xori 
14 
8,3 
4,0 
59,8 
2,1 
1,2 
320 
Inson va umummillat sog’ligi ko’p jihatdan ovqatlanish rasioni bilan belgilanadi. 
Mamlakatimiz aholisi uchun don va non mahsulotlari – energiya va ozuqa moddalarining 
asosiy manbai hisoblanadi. Ushbu mahsulotlar insonning bir kecha-kunduzlik talabini 
oqsillar bo’yicha qariyb 25-30% ga, uglevodlar bo’yicha – 30-40, vitaminlar (ayniqsa V 
guruh), mineral moddalar va ozuqa tolalari bo’yicha – 20-25% ga qondiradi (2-jadval). 
2-jadval