Ishchi kasbini egallash

Tibbiy me’yorga ko’ra har bir o’rta yoshli kishi yiliga 113 kg sabzavot, 50,4 kg 
kartoshka va 98 kg poliz mahsulotlari iste’mol etishi zarur. 
Sabzavotlar mahsulotining asosiy qismini (95%) suv bo’lib, quruq moddalar 
ko’pchilik mevali va ildizmevali sabzavotlarda 5-11%, kartoshka va gorox, loviya, 
janduqlarda 13-20% va faqat sarimsoqda 35% ni tashkil qiladi. Sabzavotlar avvalo inson 
hayoti va faoliyati uchun zarur 20 xil: С, В
1
, В
2
, В
3
, В
6
, РР, В
12
, В, A, D, E, К va boshqa 
vitaminlar manbaidir. Bularga kishi organizmining bir sutkalik ehtiyoji: C 50-100 mg, РР 
15-25, В
3 
10-12, A, В
1
, В
2
, В
6
, К 2-3 mg bo’lib, ularning etishmasligi organzmda turli 
xastaliklarni keltirib chiqaradi. Sabzavotlar tarkibida 50 dan ortiq kimyoviy moddalar bor: 
kalsiy, fosfor, temir, kaliy, magniy, marganes, nikel, va boshqalar. Bu tuzlar ishqoriy 

---

6 
reaksiyaga ega bo’lib, kishi organizmida non, go’sht, tuxum kabi yuqori kaloriyali 
ozuqalar iste’molidan to’qimalarda hosil bo’luvchi kislotalarni shu jumladan СO
2
ni ham 
neytrallaydi. 
Sabzavotlar tarkibidagi organik (olma, limon, uzum, shovul) kislotalar, fermentlar 
va efirlar ishtahani qo’zg’atadi va oqsil, uglevod va moylarning organizmiga singishini 
yaxshilaydi. 
Sabzavotlarning shifobaxshlik xususiyatlari qadimdan ma’lum. Ular asabning ruhiy 
holatlarini yaxshilaydi. Bir qator sabzavotlarda (piyoz, sarimsoq, qalampir, xren, karam, 
sholg’om, ukrop, petrushka, kashnich) fitonsidlar mavjud, ular insonda kasallik 
qo’zg’atuvchi bakteriyalarni o’ldiradi. 
Organizm uchun zarur moddalarga boyli bo’yicha sabzavotlar quyidagicha 
sharhlanadi: C vitamini chuchuk qalampir, ukrop, petrushka, xrenda 100-200 mg, A ukrop, 
ismaloq, salat, pomidor, qovoq, sabzida 8-9,5 mg, В petrushka, piyoz, karamlar, sabzi, 
lavlagi, qalampir, qovun, qovoq, goroxda 10.0-0,4 mg. РР dukkaklilar, kartoshka va 
qovunda 2.1-1.0mg. shu bois tibbiyot xodimlarining tavsiyasiga ko’ra har bir kishi bir 
sutkada 300gr kartoshka, 400gr sabzavot va 50-60gr poliz mahsuloti iste’mol qilishi 
lozim. 
Moyli ekinlarga
kungaboqar (moy miqdori 50-65%), kunjut (50-65%), zig’ir (30-
48%), maxsar (35-47%), raps (38-45%), kanakunjut (50-66%) kiradi, ular asosan o’simlik 
moylari ishlab chiqarish uchun etishtiriladi. 
Vazifa: 
talabalarga asosiy qishloq xo’jalik ekinlari va ularning kimyoviy tarkibi aks 
ettirilgan jadvallar beriladi, talabalar uni yozib oladilar va kimyoviy tarkibini o’rganadilar.