O’quv darslik

Jadval. 
Xolinergik nervlarning ta’sirlanishida kuzatiladigan asosiy samaralar 
Kuchaytiruvchi samaralar 
Susaytiruvchi samaralar 
Yurakda 
Bo‘lmachalarda o‘tkazuvchanlikning Bradikardiya, 
yurakning 
to‘xtab 

---

- 216 -
ortishi 
qolishi. Bo‘lmachalar qisqaruvchanlik 
faoliyati-ning 
pasayishi. 
Atrioventrikulyar 
tugun-chaning 
susayishi 
va 
blokadasi. 
Yurak 
o‘tkazuvchi tizimidan qo‘zg‘alishlar 
o‘tish tezligining susayishi 
Qon tomirlarda 
 
Skelet mushaklari va so‘lak bezlari qon 
tomirlarining kengayishi
Silliq mushaklarida 
 
Bronx (motorikasi va tarangligining 
ortishi), oshqozon, ichak, o‘t pufagi va 
o‘t yo‘llari, ko‘z kamalak pardasi 
aylanasi 
mushagi, 
ko‘zning 
kipriksimon 
mushagi, 
qovuq 
mushaklarining qisqarishi 
Oshqozon, ichak va qovuq sfinkterlari-
ning bo‘shashishi 
Bezlarda 
 
Bronxial, oshqozon, ichak, so‘lak, 
ko‘zyosh va burun-yutqun bezlari 
sekretsiyasining ortishi 
Atsetilxolinning M-xolinomimetik ta’siriuning N-xolinomimetik ta’sirini to’sib 
qo’yadi.Agar M-xolinoretseptor atropin bilan falajlantirilsa, unda atsetilxolining 
N-xolinomimetik ta’siri sezilarli bo’ladi.Shu yo‘sinda agar atsetilxolin yuqori 
dozalarda qo’llasak u qon tomir bosimini tushurish o’rniga aks ta’sir 
ko’rsatadi,ushbu effekt buyrak usti bezining mag’iz qavati va simpatik 
gangliyalardagi N-xolinoretseptorlar qo’zgalishlar hisobiga namoyon bo’ladi. 
Atsetilxolin skelet mushaklaridagi N-xolinoritseptorlariga stimulovchi ta’sir 
ko’rsatadi.MNSda ham xolinoritseptorlar mavjud bo’lib, ular atsetilxolinga 
sezgir bo’ladi. Shuni yodda tutish kerakki,atsetilxolining yuqori konsentratsiyasi 
xolinoergik o’tkazuvchanlikni tormozlaydi.Meditsina amaliyotida glaukomada 
atsetilxolin analogi 
karbaxolin 
ishlatiladi.Karbaxolin atsetilxolindan ta’sir 
davomiyligi bilan farqlanadi. U atsetilxolin esteraza ta’sirida gidrolizlanmaydi 
shuning 
uchun 
atsetilinga 
nisbatan 
davomli 
ta’sir ko’rsatadi.(1-1,5 
soat).Karbaxolin nafaqat xolinomimetik ta’sir ko’rsatibgina qolmay balki 
presinaptik tolalardan atsetilxolin ajralishin istimullaydi. Karbaxolinning 

---

- 217 -
farmakolagik 
ta’siri 
atsetilxolinikiga 
o’xshash 
bo’ladi.M 
va 
N-
xolinoretseptorlarga ta’siri bilan aniqlanadi.