O’quv darslik

1. M- van-xolinoretseptorlarga ta’sir etuvchi vositalar 

M- van-xolinomimetiklar 
Atsetilxolin, Karbaxolin 

M- van-xolinolitiklar
 
Siklodol 
2. Antixolinesteraz vositalar 
Fizostigmin gidroxloridi, Prozerin 
Galantamin gidrobromidi,Armin 
3. M-xolinoretseptorlarga ta’sir etuvchi vositalar 

M-xolinomimetiklar (muskarinomimetiklar) 
Pilokarpin gidroxloridi,Atseklidin 

M-xolinoblokatorlar (atropinsimon vositalar) 
Atropin sulfati,Metatsin 
Platifillin gidrotartrati, Ipratropiy bromidi 
Skopolamin gidrobromidi,Tiotropiy 
4. N-xolinoretseptorlarga ta’sir etuvchi vositalar 

N-xolinomimetiklar (nikotinomimetiklar) 
Sititon, Lobelin gidroxloridi 

N-xolinoretseptorlarning yoki ular bilan birikkan ion kanallarining 
blokatorlari 
G a n g l i o b l o k a t o r l a r
Benzogeksoniy, Pentamin, Gigroniy, Pirilen, Arfonad 
K u r a r e s i m o n
v o s i t a l a r
( p e r i f e r i k
t a ’ s i r l i
m i o r e l a k s a n t l a r )
Tubokurarin xloridi, Pankuroniy bromidi, Pipekuroniy bromidi, 
Anatruksoniy, Ditilin, Melliktin 

---

- 215 -
MUSKARINGA VA NIKOTINGA SEZGIR XOLINORETSEPTOR-
LARGA TA’SIR QILUVChI VOSITALAR 
M- 
va 
n-xolinoretseptorlarni 
qo‘zg‘atuvchi 
vositalar 
(m-, 
n-
xolinomimetiklar) 
M- va n-xolinomimetiklarning bevosita ta’sirida vegitativ nerv 
sistemasining gangliylaridagi n-xolinoretseptorlar va parasimpatik nerv 
sistemasi oxirida joylashgan m-xolinoretseptorlar qo‘zg‘aladi. Bunda asosan m-
xolinoretseptorlar qo‘zg‘alishi tufayli yuzaga keluvchi o‘zgarishlar ustunlik 
qiladi, ya’ni ko‘z qorachig‘i torayadi, ko‘z bosimi pasayadi, akkomodatsiya 
spazmi kuzatiladi va boshqalar. 
Mazkur guruhga asosan 
atsetilxolin 
va uning unumlari kiradi. 
Atsetilxolin
– xolinergik sinapslarning mediatori bo‘lib, xolinning 
murakkab efiri hamda sirka kislotasidan tashkil topgan va kimyoviy tuzilishi 
bo‘yicha mono-to‘rtlamchi ammoniyli birikmalarga mansub. Ta’siri qisqaligi 
sababli tibbiyotda qo‘llanilmaydi, ammo, eksperimental farmakologiya va 
fiziologiyada keng qo‘llaniladi. U m va n-xolinorenseptorlarga bevosita 
qo‘zg‘atuvchi samara keltirib chiqaradi va buning natijasida impuls 
o‘tkazuvchanligi 
kuchayadi. 
Tizimli 
ta’siri 
natijasida 
asosan 
m-
xolinomimetiklik samaralari kuzatiladi, n-xolinoretseptorlarga ta’sirini namoyon 
qilish uchun esa uning m-xolinoretseptorlarga bo‘lgan qo‘zg‘atuvchi samarasini 
pasaytirib turish lozim. Buning uchun m-xolinoblokatorlardan foydalaniladi. 
Juda yuqori konsentratsiyalarda atsetilxolinxolinergik o‘tkazuvchanlikni 
susaytiribqo‘yadi.