“Ilm-zakovatimiz – senga, ona-Vatan!” mavzusidagi Respublika onlayn ilmiy-amaliy anjumani materillari

“Ilm-zakovatimiz – senga, ona-Vatan!” mavzusidagi Respublika onlayn
ilmiy-amaliy anjumani materillari 
93 
қишлоқ хўжалиги ерларининг суғорма деҳқончиликка асосланганлиги ҳамда 
пахтачилик учун қулай иқлим шароитига эгалиги тўқимачилик тармоғининг 
шаклланиши учун мос бўлган табиий шароит мавжудлигини кўрсатади.
Мамлакатимизда тўқимачилик саноати тадрижий ривожланиш босқичларини 
шартли равишда қуйидаги 6 даврга ажратиш мумкин: 
1-босқич – XIX асрнинг 90-йилларидан 1917 йилгача.
Бу босқичда тўқимачилик 
саноати учун асосий хом ашё ҳисобланган пахтани саноат асосида қайта ишловчи 
дастлабки ишлаб чиқариш корхоналари шаклланиши юз берди. Бу корхоналарда ишлаб 
чиқилган маҳсулотларнинг яқин қўшни мамлакатлар ҳамда Россияга экспорт қилиниши 
натижасида хом ашёга қўшилган қиймат занжири шаклланди, бу эса ўз навбатида пахта 
етиштирилувчи ер майдонларининг кенгайишига олиб келди. Ушбу босқичдаги тармоқ 
ривожланишининг асосий хусусиятлари сифатида тармоқ корхоналарининг мулкий 
асоси маҳаллий ҳамда хорижий тадбиркорларнинг хусусий мулкидан иборатлиги, 
минтақа даражасида рақобатнинг мавжудлиги ҳамда тармоқ корхоналарининг хом 
ашёни фақатгина бирламчи қайта ишлашга ихтисослашганлигини кўрсатиб ўтиш 
мумкин. 
2-босқич – 1917 йилдан 1941 йилгача.
Бу босқичда мамлакат ҳудудида пахта хом 
ашёсини дастлабки қайта ишловчи корхоналар аввал артеллар, сўнгра уларнинг 
йириклашуви натижасида саноат корхоналари сифатида шаклланди. Ушбу даврда 
енгил саноат таркибидаги тўқимачилик соҳаси мамлакат даражасида етиштирилган 
пахта хом ашёсини собиқ Иттифоқнинг Марказий ҳудудларидаги тўқимачилик 
мажмуаларига бирламчи қайта ишлаган ҳолда жўнатувчи бир ёқлама тизим 
кўринишига келтирилди. Иккинчи босқичда тармоқ рисвожланишининг асосий 
хусусиятлари сифатида корхоналарнинг умумхалқ мулкига айланиши, Собиқ 
Иттифоқнинг марказий ҳудудларида шаклланган тўқимачилик мажмуаларига хом ашё 
етказиб берувчи тизимнинг шаклланиши ҳамда ишлаб чиқаришни режалаштириш 
асосида ташкил этилишига ўтказилишини кўрсатиб ўтиш мумкин.