B. N. O r I p o V u o 'K 372. 874(075) квк

20- rasm. 
Perspektiva.
71

---

Obyekt — rasmi chiziladigan jo y yoki narsa (predm et) d a n
iborat bo 'ladi. 
Ufq chizig'i
— kuzatu vch in in g o 'z bo'yiga nisbatan 
k o 'zin ing t o 'g 'ris id a n o 'tg a n , k o 'z balandligidagi shartli c hiziqdir 
(20- rasm). Bu chiz iq n in g usti va ostidagi tekislik ufq tekisligi 
bo'ladi.
Surat tekisligiga perpendikular — tik bo 'lg an to 'g 'ri chiziqlar 
ufq chizig'ida birlashib, m arkazning tutash nuqtasini tashkil etadi. 
Perspektiva qoidalarini bilish va unga am al qilish u c h u n o d a m
ko'zi orqali, uning kuzatish davridagi ayrim holatlardan xabardor 
bo'lishi lozim. C h u n k i, narsalar va obyektlarni to 'g 'ri kuzatish 
va idrok etish u c h u n , uning tasvirini m aq sadg a muvofiq holda 
yaratish k u z a tu v c h in in g k o 'z va ko'rish qobiliyatiga bog'liqdir. 
C h u n k i, o d a m k o 'z i tuzilishining fiziologik xususiyatiga k o 'ra
ko'rilayotgan m a y d o n n in g kengayib borishi va uzoqlashuvi nati- 
jasida p red m e tla rn in g kichrayib va xiralashib k o 'rin ish hodisasi 
yuz beradi.
K o 'z m a ’lu m m a s o f a d a tu rg a n n a rs a n i t o 'l i q , tin iq , o 'z
balandligi va e n ini real holda ifoda etadi. Bu n u q ta ko 'rishn ing
eng aniq n uqtasi va id ro k etish m a y d o n id ir. N a rs a la r k o'zg a 
nisbatan shu n u q ta d a n uzoqlashsa h a m , unga yaqinlashsa h a m , 
narsani k o 'rin ish holati o'zgaradi. A m m o bu m a y d o n va nuqtani 
ko'zga nisbatan u z o q -y a q in bo'lishi k o'rish a ’zolarining ishlash 
faoliyatiga b o g 'liq d ir. A yrim kishilar y a q in ro q d a g i narsalarni, 
a y rim la re s a uzoqroqdagi narsalarni yaxshi ko'radilar. Shu boisdan 
aytish m u m k in k i, o d a m la rn in g k o 'rish n uq tasi va idrok etish 
m aydoni turlic h a u zoqlikda va kenglikda belgilanadi. A na shu 
q o n u n i y a t g a k o 'r a k u z a t u v c h i d a n u z o q l a s h a y o t g a n n a r s a l a r
a lbatta kichrayib, u larn in g sirt qirralari yoki shakl chegaralari 
xiralashib, ranglari u m u m l a s h a boshlaydi. Bu esa perspektiva 
qoidalarini ifoda etadi. Xullas, rasm chizishda eng m uh im i