B. N. O r I p o V u o 'K 372. 874(075) квк

RASM INI C H IZ ISH
Hajmli narsalar, ularning shakli va tuzilishi
T a b ia td a g i, t u rm u s h d a g i va a m a liy o td a g i b a rc h a n a rs a la r
m uayyan hajmga, m iqdorga ega bo'lib, u o'ziga xos shakl, tuzilish 
va rangni ifodalaydi. N a rsala r kub, p riz m a, pira m id a , silindr, 
konus va shar kabi geometrik shaklga ega bo'ladi (19- rasm).
67

---

Yarqirash (blik)
KONUS
Shaxsiy soya
Yarim soya
T ushuvchi soya
Yarim soya
K U B
Shaxsiy soya
Kuchli yorugMik (blik)
Yarqirash (blik)
19- rasm. 
Y orug'-soyalar.
P re d m e tla rn in g hajmi ularning uzunligi, eni va balandligini 
um u m lash tiru v c h i o 'lc h o v b o 'lib, birinchi kub bilan ifodalanadi.
Kub 
— m untazani olti yoqli geometrik shakl bo'lib, uning 6 ta 
yoki 12 ta qirrasi, 8 ta uchi, 24 ta to'g 'ri burchagi bor. Kubning 
tomonlari kvadratlardan iborat bo'lib, uning har bir uchida uchtadan
68

---

o'z a ro perpendikular qirra birlashadi. Kubning barcha tom onlari, 
qirralari, burchaklari bir-biriga teng bo'lgan geometrik shakldir.
T a b ia t va t u r m u s h d a g i n a r s a l a r n i n g a k s ariy ati sh a k li va 
tuzilishi jih a tid a n o'x sh a sh b o 'ls a - d a , a m m o bir-biridan jiddiy 
farq qiladi. U la rn in g biri prizm a shaklida b o 'lsa, biri silindr yoki 
shar shaklida. Bir p re d m e tn in g o 'z i h a m bir n e c h a g e o m e trik
shaklga ega bo 'lishi m um kin .
B u n d a n a rs a la r va b u y u m la r n in g qaysi g e o m e trik shaklga 
mosligi, ularning ko'rinishi, rangi va holatlari alohida tahlil etiladi. 
C h u n k i, n arsalarning shakli va tuzilishi, shuningdek, rangi n a t u ­
ral h o latd a g isid an farq qiladi. A gar e ’tib o r bergan b o 'lsa n g iz , 
tabiatdagi narsalar va b u y u m la r sizd an uzoqlashgan sari b o s h q a - 
c h a ro q shaklda, tuzilishda, rangda k o 'rin a d i. N arsalar va b u y u m -
lardagi o 'z shakli, tuzilishi va rangini, u n in g ko'rinishidagi shakli 
va rangi j ih a td a n farqlanishini „Pe rsp e k tiv a " fani o'rg an a d i.