Zokirjon saidboboyev

Marko Polo 
Osiyoga qilgan 
sayohatini o‘zining „Dunyoning rang-barangligi haqidagi kitob“ 
(qisqacha Marko Polo ,,Kitob“i) deb nomlangan asarida yozib 
qoldirgan.
1271-1272 yillarda Marko Polo savdo munosabatlarini yo‘lga 
qo‘yish maqsadida Qoraqurumga yo‘l oladi. U va sheriklari Akra- 
M osul-Bag‘d o d-B asra-H o‘rm uz-K irm on-Sabzavor-B alx- 
Qoshg‘ar yo‘nalishi bo‘yicha Qoraqurumga Xubilayxon huzuriga 
kelishadi. Marko Polo bir necha yil uning saroyida xizmatda 
bo‘ladi va 1294-1295 yillarda yana Ho‘rmuz-Kirmon-Tabriz- 
Tarabzun orqali o‘z yurtiga qaytadi.
Marko Poloning ,,Kitob“ida 0 ‘rta Osiyo shaharlari va 
geografik manzillari haqida qimmatli ma’lumotlar uchraydi.
Kitobning IV bo‘limida Marko Polo sahrolar osha Buxoroga 
yetib kelganliklari va shahar haqida yozadi: 
„...Shahar katta,
ulug^or. Butun mamlakat ham Buxoro deb ataladi. Uyerda Baroq
podsholik qiladi. Persiya (Eron) ga qaraganda Buxoro juda yaxshi
shahar hisoblanadt.
Amudaryoni Marko Polo Jon va Geyjon 
nomlari bilan tilga oladi va uni Gleveshelan dengiziga quyilishini
53

---

yozadi. Undan boshqa bir dengizgacha borish uchun 12 kun 
kerak bo‘ladi, deganida Orol dengizini nazarda tutgan, deb aytish 
mushkul. Chunki uning g‘arb yoki sharqda ekanligi yozilmagan.
Marko Polo o‘z kitobida Samarqand shahri haqida ham 
qimmatli ma’lumotlar bergan.
XIV-XVI asrlarda Marko Poloning ,,Kitob“i Yevropa 
kartograflari uchun manba sifatida xizmat qildi. Uning Markaziy 
Osiyo haqidagi geografik ma’lumotlari 1320 yilda tuzilgan Petr 
Viskonti, 1375 yildagi Katalon va 1459 yilgi Fra Mauroning 
doiraviy kartalarida o‘z aksini topdi.
XVI asrda ingliz savdogari 
Antoniy Jenkinson 
tomonidan 
tuzilgan karta ham qimmatlidir. U 1562 yilda Londonda chop 
etilgan bo‘lib, „Jenkinsonning 1562 yilgi Rossiya kartasi'4 deb 
nomlangan. Jenkinson 0 ‘rta Osiyoga 1558-1599 yillarda kelgan 
bo‘lib, uning yo‘li Mang‘ishloq yarim orolidan boshlangan; so‘ngra 
Xivaga, u yerdan esa Buxoroga kelgan. Jenkinson o ‘zi o‘tgan 
yo‘llar haqida yozma hisobot qoldirgan va bir qancha joylaming 
geografik kengliklarini aniqlagan.
Jenkinson kartasidagi izohli yozuvlar ham e’tiborga loyiq. 
Kartadagi Samarqand shahri yaqinida quyidagi m a’lumot 
keltirilgan: „ 
Samarqand Tatariyaning doimiy poytaxti bo ‘lib kelgan;
hozirda и xarob, qadimgi vayronalar bilan qorishgan bir holda. U
yerda Temur dafn etilgan bo ‘lib, и o ‘z davrida turk imperatori
Boyazidni asirga olgan edi“.
Ushbu matndan bilishimiz mumkinki, 
Jenkinson Tatariya deb 0 ‘rta Osiyoni tushungan.
Yevropada XVI asrdagi flamand kartografiya maktabining yirik 
vakili