Zokirjon saidboboyev

Abraxam 
Orteliyning( 1527-1598 yillar) kartalar tuzish 
sohasidagi ishlari ham diqqatga sazovordir. U XVI asrning ikkinchi 
yarmidan boshlab jahon savdo markazlaridan biriga aylangan 
Antverpen shahrida ijod qildi.
1570 yilida Orteliy o‘zining 70 kartadan iborat dunyo atlasini 
chop qildiradi. Orteliy tuzgan atlasning 27-kartasi „Alexandri 
Magni Macedonis expedito“(,.Buyuk Aleksandr Makedonskiyning 
yurishlari“) deb nomlanib, unda Aleksandr Makedonskiyning
54

---

harbiy yurishlari natijasida uning mustamlakasiga aylangan 
mamlakatlar aks ettirilgan. Kartada 0 ‘rta Osiyo hududi ham aks 
ettirilgan bo‘lib, hozirgi Samarqand eski nomi Marakand deb 
ko'rsatilgan, Oks va Yaksart daryolarining Kaspiyga quyilishi 
berilgan. Orol dengizi umuman ko‘rsatilmagan. Karta rasmlar va 
Aleksandr Makedonskiyning tangalari bilan bezatilgan.
Orteliyning yana bir kartasi Tatariya deb ataUb, uning hajmi 
35x47 sm. bo‘lib, 0 ‘rta Osiyo hududida Orol dengizi ko‘rsa- 
tilmagan. Faqatgina Kaspiy dengizi (Mage Saspium, et 
Hyrcanum) dumaloqroq, kengroq shaklda berilgan. Sharq 
tomondan unga Sirdaryo (kartada — Chesel-Qizil) va janubdan 
Amudaryo (Abiamu) quyilgan. Amudaryoning o‘ng tomonidan 
unga quyiluvchi va kartada nomlanmagan irmog'i bo ‘yida 
Sam arqand shahri b o ‘lib, unda shunday yozuvlar bor: 
„Samarkand Magni Tamber quonda sedes“ („Samarqand buyuk 
Temurning taxti joylashgan shahar“). Har holda XVI asrning 
ikkinchi yarmida ham Temur shaxsi yevropaliklarning diqqat 
markazida turganligini ushbu m a’lumotdan ham bilishimiz 
mumkin.
1664-1665 yillarda Moskvaga gollandiyalik 
Nikolay Vitsen
(1641-1717 yillar) tashrif buyuradi. U keyinroq Amsterdam 
burgomistri bo‘lgan. Nikolay Vitsen XVII asrning 70-yillarida 
Moskvada yashovchi gollandlar bilan o‘matgan mustahkam aloqasi 
natijasida Tatariyaning ilk kartasini yaratishga kirishadi. Kartada 
Orol dengizi (More Sieneie) juda kichik shaklda tasvirlangan bo‘lib 
sharqdan unga nomsiz bir daryo quyilgan. Sirdaryo esa yuqorida 
tasvirlangan bo‘lib, uning janubida yana bir kichik daryo hosil 
bo‘lib, uning bo‘yida Taskun (Toshkent) va Nesaph (Nasaf) 
shaharlari ko‘rsatilgan. Oroldan shimoli-g‘arbga tomon ikki daryo: 
sharqqa tomon nomsiz daryo va uning bo‘yida Samarqand, 
ikkinchisi esa Arsan daryosi (Arsan flu).
1685 yilda Dansigda tug‘ilgan va sharq tillarini yaxshi bilgan 
doktor