Tibbiyot instituti talabalari uchun

Ko’pincha periferik nerv sistemasiga ta’sir qiluvchi zaharli 
moddalardan zaharlanish.
Bu guruh zaharli moddalarga miorelaksantlar kirib, 
bular sintetik yo’li bilan olinuvchi moddalar bo’lib, nerv-muskul sinapslari orqali 
impulslar o’tkazuvchanligini qurshab oluvchi moddalar hisoblanadi. Ularga 
tubarin, listenon, diplatsin va boshqalar kiradi. Sinapslarga saralab ta’sir qilishi 
tufayli organizmning hayot uchun muhim funktsiyalari, shuningdek markaziy nerv 
sistemasi faoliyatini pasaytirmasdan ular tana mushaklarini kuchsizlantiradi. 
Shunga ko’ra miorelaksantlardan xirurgiyada narkoz paytida mushaklarni 
kuchsizlantiruvchi sifatida foydalaniladi. Biroq mushaklarni kuchli va tez 
falajlanishi tufayli bu preparatlar nafas olishni falajlaydi va asfiksiyadan o’limning 
sababchisi bo’lishi mumkin.
Miorelaksantlar qo’llanilganda narkoz paytida ularni ishlatilish usulining 
buzilishi yoki bu preparatlarga organizmning individual sezuvchanligi haddan 
tashqari oshib ketganda o’lim sodir bo’ladi.
Murdani kesib ko’rishda odatda o’pkaning to’laqonligi va shishi, seroz va 
shilliq pardalar, kletchatkalar, buyrak usti bezi atrofidagi to’qimalarga ko’plab 
tarqalgan qon qo’yilish hamda ichki organlarning dimlanish tufayli to’laqonligi 
ko’zga tashlanadi. Miorelaksantlar bilan zaharlanishga shubha to’g’ilganda qon, 
siydik, buyraklar va jigarni sud-kimyoviy tekshiruvdan o’tkazilishi shart.
Periferik nerv sistemasiga ko’pincha ta’sir qiluvchi zaharli moddalar 
guruhiga gangliolitik ta’sir qiluvchi ayrim moddalarni ham shartli darajada kiritish 
mumkin. Bu moddalar orasida diqqatga sazovori
paxikarpindir
. Bu ko’pincha 
bachadonni muskullariga saralovchi ta’sir ko’rsatadi.
Sud tibbiyoti amaliyotida homiladorlikni buzishda paxikarpin 
qo’llanilishidan zaharlanish tufayli o’lim sodir bo’lish hollari uchraydi. 
Paxikarpinni katta dozasi qabul qilinganda hushini yo’qotish, hamma mushaklarni 
tirishib tortishuvi kuzatiladi. Zaharlanishning 1-2 soatida o’lim sodir bo’ladi.
Murdani kesib ko’rishda miokard, jigar, buyraklarda notekis to’laqonlik va 
distrofik o’zgarishlardan tashqari boshqa hech bir zaharlanishga xos morfologik 
330

---

belgilar topilmaydi. Shuning uchun ham ichki organlarni sud-kimyoviy tekshirish 
zaharlanish diagnostikasida katta ahamiyatga egadir.
Paxikarpinning o’ldiruvchi dozasi – 1-2 g dir.