Toshkent davlat yuridik universiteti

To‘liq shirkatning moliyaviy manbayi –
uning ishtirokchilaridan yig‘ilgan 
kapital hisoblanadi. Shirkatning har bir ishtirokchisi ushbu kapitalga o‘z hissasini 
qo‘shadi. Qo‘shiladigan hissaning miqdori shirkatni roʻyxatdan o‘tkazish paytida 
uning yarmidan kam bo‘lmasligi, qolgan qismini topshirish muddati ta’sis 
shartnomasida belgilangan bo‘lishi kerak. Hissaning miqdori va turlari har xil, 
masalan, mol-mulkdan, puldan, ko‘rsatiladigan xizmatlardan va boshqalardan iborat 
bo‘lishi mumkin.
To‘liq shirkat faoliyatini amalga oshirish natijasida qo‘lga kiritilgan 
daromadlar, shuningdek, ko‘rilgan zararlarni ishtirokchilar o‘rtasida 
taqsimlash har birining qo‘shgan hissasiga nisbatan mutanosib ravishda 
amalga oshiriladi. Ishtirokchilarning kelishuvi bilan zararlar boshqa 
tartibda 
taqsimlanishi 
ham 
mumkin. 
Lekin qonun boʻyicha 
ishtirokchilardan birortasini daromad olishdan to‘liq mahrum qilishga yoki 
yetkazilgan zararni qoplashdan mutlaq ozod qilishga yo‘l qo‘yilmaydi. 

---

106 
To‘liq shirkat ishtirokchisining shaxsiy majburiyatlari boʻyicha
 
qarzni 
undirish birinchi galda uning o‘ziga tegishli va ixtiyorida bo‘lgan mol-
mulkka nisbatan qaratiladi. Agar uning bu mol-mulki yetarli bo‘lmasa, 
undiruv shirkatning yig‘indi kapitalidagi uning hissasiga qaratilishi 
mumkin. Ishtirokchining hissasi to‘la hajmda qarzni undirishga qaratilgan 
taqdirda u shirkat tarkibidan chiqib ketadi. 
To‘liq shirkatning tugatilishi yuridik shaxslarga xos bo‘lgan umumiy 
qoidaga asosan amalga oshirilsa-da, birmuncha o‘ziga xos farqli jihatlari 
ham bor. Agar shirkat ishtirokchilarining tarkibiy qismida o‘zgarish yuz 
berib, shirkat faoliyatini davom ettirish haqida o‘zaro kelishishga 
erishilmasa, shirkat tugatilgan deb hisoblanadi. Agar shirkatda uning bitta 
ishtirokchisi qolgan bo‘lsa-da, u shirkatni ma’lum muddatda xo‘jalik 
jamiyatiga aylantirmagan holatda ham shirkat tugatilgan deb hisoblanadi. 
Kommandit shirkati ularga tegishli huquq va burchlarining farqi bilan 
ikki xil turkumga bo‘linadigan ishtirokchilardan tashkil topadi. Ular to‘liq 
sheriklardan va ishonchga asoslangan sheriklardan iborat. Bunday shirkat 
faoliyatini va uning doirasini to‘liq sheriklar belgilaydi. Ishonchga 
asoslanganlarning shirkat faoliyatidagi ishtiroki shirkat fondiga hissa 
qo‘shish bilan cheklanadi. Ular shirkat faoliyati bilan bog‘liq zarar uchun 
o‘zlari qo‘shgan hissa doirasida javobgar bo‘ladi. 
Kommandit shirkatning ta’sis shartnomasiga faqat uning to‘liq 
sheriklari imzo chekadilar. Ishonchga asoslangan ishtirokchilar ta’sis 
shartnomasini ishlab chiqishda va muhokama qilishda qatnashishlari, 
ularning bu huquqi ta’sis shartnomasida ham nazarda tutilgan bo‘lishi 
mumkin. 
Kommandit shirkatning faoliyatini to‘liq shirkatlar uchun belgilangan 
tartibda to‘liq sheriklar boshqaradi. Ishonchga asoslanganlar shirkatning 
faoliyatini amalga oshirishda va boshqarishda ishtirok etmaydi. Ular 
shirkatning ishonchnomasiga asosan bitimlarni tuzishda va bajarishda 
ishtirok etishlari mumkin. 
Ishonchga asoslangan ishtirokchilarning asosiy maqsadi shirkatning 
yig‘indi kapitaliga qo‘shgan hissasiga nisbatan mutanosib daromad 
olishdan iborat. Olingan daromadning bir qismini ishonchga asoslangan 
ishtirokchiga berish umumiy qoidaga binoan xo‘jalik yilining yakunlanishi 
bilan qabul qilingan hisobot va chiqarilgan balansga asosan amalga 
oshiriladi. 

---

107 
Ishonchga asoslangan ishtirokchi xo‘jalik yili tugashi bilan 
shirkatning yig‘indi kapitalidan o‘z hissasini olib yoki bu hissani boshqa 
shaxsga o‘tkazib shirkatdan chiqib ketish huquqiga ega. Hissani 
o‘tkazishda boshqa uchinchi shaxslarga nisbatan shirkatdagi ishonchga 
asoslangan ishtirokchilar ustun huquqqa ega. Bunday paytda shirkatdagi 
to‘liq ishtirokchilar ham uchinchi shaxs sifatida qabul qilinadi. 
Kommandit shirkati nochor (bankrot) deb topilganida uning mulkidan 
birinchi galda kreditorlarining talablari qanoatlantiriladi 
(FKning 56-
moddasi),
so‘ngra ishonchga asoslangan ishtirokchilarning hissalari ajratib 
beriladi va shirkatning yig‘indi kapitalidan qolgan mol-mulk to‘liq 
sheriklar o‘rtasida taqsimlanadi. 
O‘zR FKning 62-moddasiga ko‘ra
mas’uliyati cheklangan jamiyat deb bir yoki 
bir necha shaxs tomonidan ta’sis etilgan, ustav fondi (ustav kapitali) ta’sis hujjatlari 
bilan belgilab qo‘yilgan miqdordagi ulushlarga bo‘lingan jamiyat tan olinadi.