Lazer texnikasi

3-rasm. Bir modali (a) va ko‘p modali (b) optik tolalarning ko‘ndalang kesimi 

---

4-rasm . Pog‘onali (a) va gradiyentli (b) ko‘p modali optik tolalaming tuzilishi va 
sindirish ko‘rsatkichi ko‘rinishlari 
5-rasmda turli tolalar bo„ylab optik signallarning tarqalishi tasvirlangan[1]. 
Sindirish ko'rsatkichlariga qarab bir moddali optik tolalar pog„onali
(to„g„riburchakli) va maxsus turdagi uch tishli, W ko„rinijshdagi tolalarga
bo„linadi (6-rasm)[3]. 
Bir moddali optik tolalar dispersiya qiymatlari bo„yicha ushbu turlarga bo„linadi: 
1.Standart tola SF (Standart Fiber). 
2.Siljigan dispersiyali tola DSF (Dispersion — Shifted Fiber). 
3.Nolga teng bo„lmagan siljigan dispersiyali tola NZDSF (Non-Zero Dispersion-
Shifted Fiber). 
Standart SF tolalari pog„onali sindirish ko„rsatkichiga ega. Statistik 
ma‟lumotlarga ko„ra eng ko„p yotqizilgan kabellar bir moddali standart SF
(Standart Fiber) tolalardan iborat. Hozirda SF tolalarining so„nish qiymatlari 
0,18—0,19 dB/km gacha kamaytirilgan. Lekin, bu tolalarda 1550 nm to'lqin

---

uzunligida dispersiya qiymati katta 17
—
20 ns/nm∙kmni tashkil etadi. 1300 nm
to „lqin uzunligida esa dispersiya qiymati minimal, lekin so„nish qiymatlari
katta 0,35—0,5 dB/km ni tashkil etadi (2.7-rasm). Dispersiya qiymati kichik
bo„lganligi uchun 1300 nm to„lqin uzunligi dispersiyasi nolga teng 10 to„lqin 
uzunligi deb ataladi. So„nish qiymatlari kichik, ya‟ni 0,2—0,25 dB/km ni tashkil 
etadigan 1500 nm to„lqin uzunligida (7-rasm) dispersiya qiymatlarini ham 
kamaytirish maqsadida 10 to„lqin uzunligini 1550 nm ga siljitish orqali
siljigan dispersiyali DSF tolalari ishlab chiqilgan. DSF tolalarida λ
0
=1550 nm ga 
teng bo„lib, bu to„lqin uzunligi nolinchi dispersiya nuqtasi deb olingan. DSF va
NZDSF tolalari maxsus turdagi W ko„rinishdagi sindirish ko„rsatkichlariga
ega. Ammo 1550 nm to„lqin uzunligida DSF tolalarida to„lqin uzunligi bo„yicha 
zichlashtirish usulini amalga oshirib bo„lmaydi. Chunki, agarda 1550 nm
to‟lqin uzunligida to„lqin uzunligi bo„yicha zichlashtirish usulini qo„llasak, bu 
to„lqin uzunligi atrofida parazit optik kanallar, ya‟ni nochiziqli effektlar hosil
bo„ladi. Buni bartaraf etish va to „lqin uzunligi bo„yicha zichlashtirish usulini
qo„llash uchun nolinchi 10 to„lqin uzunligini 1520 nm dan 1560 nm gacha 
surib, nolga teng bo‟lmagan siljigan dispersiyali NZDSF tolalari hosil qilingan. 

---