kirishgan. Uy egalari q o ‘g ‘irchoqqa
suv sepishgan, «Sust
xo tin » q o ‘s h ig ‘ini a y tg a n la rg a x a y r-s a d a q a berishgan.
Quyidagi parchada yaratilgan Sust xotin obrazi «Avesto»dagi
suv xudosi Tishtar mifologiyasiga bo g ian adi.
Sust xotin-o, Sust xotin,
Ко ‘lankasi maydon xotin, Sust xotin.
Dehqonlarni g ‘cun bosdi, Sust xotin,
Omochini chang bosdi, Sust xotin.
Havo yog ‘sin sevalab, Sust xotin,
Bo ‘ri qochsin tebalab, Sust xotin,
Bug ‘doy bo ‘Isin zarchalab, Sust xotin,
Sag ‘ir-sug ‘ir qolganlar, Sust xotin,
Nonni yesin parchcdab, Sust xotin,
Sust xotin-o, Sust xotin,
Ко ‘lankasi m aydon xotin, Sust xotin.
T u rk iy larn ing o ‘ziga xos suvga topinish mifologiyasi
b o ‘lgan. Bu mifologiya ularning
b oshqa xalqlardan farq
qiluvchi mafkurasi mahsulidir. Turkiylar o ‘zlariga Tangri
tom onidan sehr-jodu amali berilgan deb hisoblaydilar va
u la r d a g i b u n d a y q o b il iy a t n i ta rix h a m e ’t i r o f eta d i.
T u r k iy la r sehr y o ‘li b ilan y o m g 'ir yoki q o r y o g ‘dirish
q u v v a tig a ega boMganligi t o ‘g ‘risida o ‘nlab riv o y a tla r
mavjud.
0 ‘zbek m if o lo g iy a s id a suv x u d o si h a q i d a b itilg a n
a f s o n a la r n i.n g b o s h q a n a m u n a l a r i h a m m a v j u d .
A d a b iy o tsh u n o s N .M allay ev « 0 ‘zbek adabiyoti tarixi»
darsligida suv xudosi va kishilarni halo k atd an
qutqaruvchi
q a h ram o n Xubbi obrazi yaratilgan quyidagi mazmundagi
afsonani keltiradi:
J u d a q a d im z a m o n la r d a F a ru d in va h a tto J a m s h id
zam o nasid an burun A m u d ary o d a Xubbi degan bir yigit
bo'lgan ekan. U bir q o ! i bilan baliq tutar. ikkinchi q o ‘li
47
bilan uni quyoshga tutib turar, baliq bir zum da pishar ekan.
X u b b i s h u xilda b aliq yeb. A m u d a r y o d a yetti yuz yil
yashabdi, daryoni qo'riqlabdi,
biroq yom on ruh, hattoki
chivin ham daryoga yaqin y o ‘lashga botina olmabdi. Xalq
suvga m a ’m u r b o i i b , sh o d -x u rram y ashar ekan. Biroq
Jam shid zam onasiga kelib Xubbi g ‘oyib b o ‘libdi. Kishilar
uni o s m o n suvlarining h u k m ro n i b o ‘lgan qiz o ‘g ‘irlab
ketgan, deb faraz qilibdilar. Xubbi g'oyib b o ig a n id a n
keyin
A m ud ary o g a uning onasi kelibdi. U birinchi bo'lib qayiq
yasabdi, kishilarni qayiqda suzish va d u sh m an g a qarshi
suvda ja n g qilishga o ‘rgatibdi. Biroq ku n la rd a n bir kun
X ubbining onasi h am g ‘oyib b o ‘libdi. Lekin kishilar o 'z
homiylarini, Xubbi va uning onasini unutm abdilar. U lar
qayiqlarda X ubbining onasi qiyofasini tasvirlabdilar.
D e m a k , «A vesto» faq at diniy k ito b emas. U tu rk iy
x a l q la r n in g h a m a d a b iy y o d g o r li k la r i v a e ’ti q o d l a r i
ifodalangan, qadimgi o'zbek xalq og'zaki ijodi shakllanishiga
samarali t a ’sir ko'rsatgan nodir yozma asar hamdir.
Do'stlaringiz bilan baham: